KARTOGRAFIE
TOERISTENKAARTEN, HET ONTMOETINGSVELD
VOOR KARTOGRAFEN EN KAARTGEBRUIKERS
REDACTIONELE INLEIDING
door
C. KOEMAN
In een beschouwing over de historische karto-
grafie vormt de toelistenkaart een nieuwkomer.
Althans wat de omvang van de productie en de
veelsoortigheid betreft. Het product zelf is al
bijna vijfhonderd jaar oud, maar bleef aan-
vankelijk beperkt tot het wegenkaart-type. Een
van de oudste wegenkaarten bestemd voor een
vorm van toerisme pelgrimstochten naar Rome,
dateert uit de jaren 1498-99. Het is een hout-
snededruk, ongeveer 30 X 40 cm groot, in
duizenden exemplaren vervaardigd vlak voor
het heilige jaar 1500. Zoals het met zeer oude
pamfletten ook gegaan is hun onaanzienlijk
uiterlijk en geringe waarde hebben er toe geleid
dat er thans nog maar enkele exemplaren van
bekend zijn. Van de anonieme kaart 'Das ist
der Romweg von meylen zu meylen mit puncten
verzeychnet' zijn slechts drie exemplaren be-
waard gebleven. Vroeger waren het duizenden,
thans miljoenen mensen die in hun leven maar
bij enkele bijzondere gelegenheden een kaart
ter hand nemen. Vroeger was dat de pelgrim,
nu is het de bezoeker van de Olympische speien,
de World Fair of de Floriade. In de loop der
eeuwen is de soort toeristenkaart aanvankelijk
constant gebleven de wegenkaart, 'road books'
of 'itineraria' genaamd. Pas wanneer het klasse-
toerisme in de 19de eeuw in Europa op gang
komt, krijgt de toeristenkaart o.a. via de
'Baedeker' een veelsoortiger en doelmatiger
karakter. Om in de 20ste eeuw, de eeuw van het
sociaal toerisme en de dictatuur van de auto-
mobiel, tot een gigantische omvang en een
onbegrensde diversiteit uit te groeien. Duizenden
kartografen vinden een bestaan in deze branche
waarvan de invloed op het publiek niet gemakke-
lijk onderschat kan worden. Toeristenkarto-
grafie is het medium bij uitstek om een maximaal
aantal kaartgebruikers en aspirant-kaartgebrui-
kers bij de kartografie te betrekken. Enige
voorlichting is daarbij hoogst gewenst. Met dat
oogmerk dient dit speciale nummer van Karto
grafie dan ook bezien te worden. Heiaas, het
aantal niet-vakgenoten dat met ons tijdschrift
bereikt wordt omvat niet de duizenden kaart
gebruikers die openstaan voor een aan hun
behoeften aangepaste voorlichting. Er ligt een
enorm groot terrein braak om geexploiteerd
te worden door kartografische voorlichting,
aangepast aan landelijk en internationaal toe
risme. De organisatie die bij uitstek geschikt is
om de kaart en de kartografie dienstbaar te
maken aan de (vaak latente) behoefte aan
voorlichting bij het publiek is de landelijke
toeristenbond, bij ons de A.N.W.B. Zulke
voorlichting vergroot het genoegen dat de mens
aan het toerisme beleeft. Ik hoop het nog te
beleven dat onze A.N.W.B. eenmaal de Kaarten-
kampioen als contact- en voorlichtingsblad zal
uitgeven. Dit speciale nummer van Kartografie
zal dan als vöörloper historische betekenis
verworven hebben.
313
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift VII 1973Nr. 4
