KARTOGRAFIE
COMPUTER-KARTOGRAFIE: EENVOUDIGE PROGRAMMERING YAN
LINEPRINTERKAARTEN
door
F.L.T. VAN DER WEIDEN, F.J. ORMELING, H.J. VAN HELSDINGEN*
De meest voorkomende statistische kaarten zijn
van het choropleeth-type. Juist dit type leent
zieh bij uitstek voor vervaardiging door aan
Computers gekoppelde lineprinters of snelregel-
drukkers (automatische schrijfmachines). Men
laat hiertoe de lineprinter een kaartblad op
bepaalde wijze met letter- en cijfersymbolen
bedekken.
Doel van dit artikel is A) aan te tonen hoe
men ook met behulp van een eenvoudige Com
puter (minimaal 4 K) choropleethkaarten kan
vervaardigen. Er is hiertoe een methode ont-
wikkeld die thans ook deel uitmaakt van de
kartografieopleiding van eerstejaars geografie-
studenten te Utrecht, zoals dat ook reeds eiders
gebeurt 3,7). B) Tevens wordt nagegaan welke
combinaties van lineprintersymbolen men het
beste kan gebruiken om een visueel gelijk-
matig oplopende schaal van grijswaarden voor
deze kaarten te verkrijgen.
Om dit doel te bereiken ziet men zieh voor
de volgende Problemen geplaatst
1) Elet ontwikkelen van een eenvoudig pro-
gramma voor lineprinterkaarten
2) Het bepalen van een visueel gelijkmatig op
lopende trap van grijswaarden
3) Het vinden van een nieuwe methode om
het visuele gewicht van de verschillende
Signaturen, samengesteld uit (combinaties
van) letter- en cijfersymbolen, te meten**
4) Het hiertoe uitselecteren van die (combina
ties van) Symbolen die bruikbaar zijn voor
kaarten
Het artikel wordt besloten met een schattingvan
de tijd en gelden die het gebruik van de
hier geschetste methode kost. Op grond hier-
van moet het mogelijk zijn zieh een idee te
vormen van de bruikbaarheid van deze methode.
1) Het ontwikkelen van een eenvoudig
ledere schrijfmachine heeft een coördinaten-
systeem. Immers, men kan elk punt op een
blad typepapier vastleggen door het regel-
nummer en het spatienummer van de schrijf-
rol (resp. de Y- en de X-coördinaat). Voor een
lineprinter geldt hetzelfde. Het belangrijkste
onderdeel van het in Utrecht ontwikkelde
programma is de omzetting van kaartcoördina-
ten in lineprinter-coördinaten. Dit doet men
door over een kaart van het gewenst gebied een
doorzichtige overlay van hetzelfde formaat als
een kettingformulier te plaatsen, over het ge-
hele blad betikt met Symbolen, die dus in
coördinaten staan aangegeven. De lineprinter-
coördinaten van het af te beeiden areaal ver-
krijgt men nu door de grenzen van het ge
bied te vergelijken met de posities van de
Symbolen op de overlay, die er (ongeveer) mee
samen vallen.
Met andere woorden: de grenzen worden be-
paald in coördinaten: spatie en regelafstand,
en met een nauwkeurigheid die gelijk is aan
resp. de spatie- en regeleenheid. Als noodzake-
lijke aanvullende gegevens bij deze codering
worden ook de numerieke codes van de ad-
65
Summary Simple programming of lineprinter maps and
improvement of their graded grey tone series.
First a simple method for the construction of lineprinter
maps by Computers having a limited memory capacity is
desdribed. Secondly a new technique for measuring the
grey value of lineprinter Symbols is developed, based on
electronic area measurements. On their results Bertin's
formula for the Computing of visually satisfying graded
series of grey values is applied. This results in series
of grey tone steps, composed of lineprinter Symbols,
which are visually equidistant and so improve the graphical
quality of these maps.
Geografisch Instituut en Academisch Computercentrum
Utrecht van de Rijksuniversiteit Utrecht.
Dit was mogelijk dankzij de hulp van de Stiboka, waar
de heer D. Schoonderbeek de benodigde metingen
uitvoerde.
PROGRAMMA VOOR LINEPRINTERKAARTEN
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift VIII (1974) Nr. I
