Grootschalige kaarten.
De automatisering in de kartografie is het
meest toegepast op het gebied van de groot
schalige kaarten. De reden daarvan is dat men
daar niet direct te maken krijgt met zeer
gecompliceerde kartografische problemen zoals
vertekening en generalisatie.
Een van de eerste diensten, die overging tot
digitaal kaarteren, is de Meetkundige Dienst
van de Rijkswaterstaat. De productie van
kaarten längs automatische weg beloopt on-
geveer 90 bladen per jaar. De schalen daarvan
liggen tussen 1:500 en 1:1000.
De invoer ("input") voor dit digitaal kaarteren
wordt verkregen uit stereokaarteerapparaten,
waaraan een electronische coördinatenregistra-
tie-apparatuur is gekoppeld (Jena Topocart en
Wild A8 met EK8 registratie-apparatuur en
Kern PG2 met de Haromat van Hagen, Rotter
dam).
In de stereokaarteerapparaten plaatst de waar-
nemer het meetmerk in het stereoscopisch
model, gevormd uit luchtfotobeelden, op punten
die gekaarteerd moeten worden en laat daarvan
de x, y en z coördinaat vastleggen. De "kaar-
tering" wordt niet met een continue registratie
van coördinaten van punten met vaste tijd-inter-
vallen time mode) of met vaste afstand-
intervallen incremental mode) uitgevoerd
doch in punten afzonderlijk, stuk voor stuk
point mode).
Het bijzondere van de stereokaartering bij de
Meetkundige Dienst is, dat voor de digitale
fotogrammetrische kaartering een apparaat zon-
der tekentafel wordt gebruikt.
Als het beeidpaar is "gekaarteerd" laat de
waarnemer het nog in de machine en con-
troleert eerst zijn resultaat door een controle-
tekening op een "drumplotter" te laten maken.
Eventuele vergissingen of tekortkomingen
worden dan direkt gecorrigeerd.
Dit staat in tegenstelling tot de werkwijze van
de Canadese firma Mac Leod, waar ook heel
veel grootschalig technisch kaartwerk wordt
vervaardigd. Daar wil men tijdens het digi-
taliseren juist wel zien wat er gebeurt waartoe
men op de tekentafel van de door hen
gebruikte Zeiss Planimat stereokaarteerappara
ten de geregistreerde punten tevens laat tekenen.
Bij de Meetkundige Dienst van de Rijkswater
staat gebruikte men reeds lang de Coradi-
tekenautomaat, die alleen punten kan kaarteren
en geen lijnen, met daarnaast de Calcomp drum
plotter. Het Instrumentarium is onlangs uitge-
breid met de Calcomp vlakke-tafel-tekenauto-
maat, geschikt voor zeer nauwkeurig werk.
Naast de reeds genoemde grootschalige tech-
nisch-topografische plans worden ook rivier-
en kustkaarten, en navigatiekaarten (1:50.000
tot 1:5000) met decca plaatsbepalingspatronen
geproduceerd.
Bij de Koninklijke Nederlandsche Heidemaat-
schappij in Arnhem (of eigenlijk bij de neven-
organisatie daarvan: het RA ET) wordt ook al
geruime tijd gewerkt met automatische metho-
den, speciaal bij de kaarteringen ten behoeve
van de thans een beetje in discrediet rakende
Vrijwillige Ruilverkavelingen. Op de tekenauto-
maat van het typeGerber 622 werden veel
bladen gekaarteerd op de schalen tussen 1:500 en
1:2000.
Bij het RAET Staat thans de zgn. "data-
banking" in het middelpunt van de belangstel-
ling. Men houdt zieh druk bezig met het
bestuderen van het gecompliceerde probleem
hoe zeer grote hoeveelheden gegevens ("data")
kunnen worden opgeborgen op een zodanige
manier, dat ze op verschillende manieren
toegankelijk zijn en ook kunnen worden her-
zien. Het vraagstuk van de vorming van "data-
banks" (ook wel "data bases" genoemd) is thans
in Nederland zeer actueel bij de registratie van
vast goed en leidingen. Bij het RAET wordt
het invoeren van digitaliseren overwogen en
denkt men verder aan het aanschaffen van een
Xynetics tekentafel (zie figuur 1).
Deze uiterst snelle tekentafel (maximale teken-
snelheid 1 m/sec.) werkt met een hangende
tekenkop, waarin potlood, pen of graveernaald
kunnen worden geplaatst. Er is echter geen
218
Fig. 1 Xynetics tekentafel
K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift VIII (1974) Nr. 3
