aangegeven (9) dat er van Moskou de volgende edities
van toeristische plattegronden bestaan: een kaart
met bouwkundige monumenten, een van de Moskouse
muziek- en theaterwereld, een van het literaire
Moskou en een kaart van de krijgsgeschiedenis van
die stad.
De Franse topografische dienst en het Duitse Reise-
und Verkehrsverlag brengen ook culturele informatie
in hun kleinschalige kaarten, en wel over artistieke
en bouwkundige bijzonderheden van de betrokken ge-
bieden. Voordeel is hier dat men niet eerst een gids
hoeft te raadplegen en de daarin gevonden gegevens
aan de kaart moet relateren. De informatie staat
direkt op de kaart, in de juiste positie, zodat meteen
is te zien hoe het punt te bereiken is. Natuurlijk kan
deze informatie nooit zo uitputtend zijn als in bijvoor-
beeld een Michelin-gids.
Analyse van k a ar tge b r uike r - r e ac t i e s
manipulatie
De belangrijkste recente ontwikkeling is het gebruik
maken van de analyse van reakties van kaartlezers.
Kaarten kunnen bepaalde vormen van ruimtelijk ge-
drag bevorderen en andere ontmoedigen. Het heeft
dus zin om na te gaan hoe ze de toeristische aktivi-
teit in een gebied kunnen beinvloeden. Daarover heeft
men in Madrid nog geen konklusie gepresenteerd,
maar wel voorbeelden gegeven van analyses van op
kaarten gebaseerd gedrag.
Het belangrijke van een toeristenkaart is niet dat
het een mooie kaart is, maar dat de gebruiker er op
de juiste manier door geleid wordt en er het juiste
begrip voor zijn omgeving uithaalt. De kaarten moe-
ten het juiste mentale beeld bij de kaartgebruiker op-
roepen, want daar reageert de kaartgebruiker op.
Niet op de kaart, maar op het beeld van het gebeid dat
hij zieh op grond van de kaart vormt.
Bij verschillende uitvoeringen van de plattegrond van
een Amerikaans openluchtmuseum bleken de bezoekers
verschillende routes te preferen (10). De diverse
uitvoeringen van de plattegrond verschilden in orien-
tatie, kontrast, nadruk, op verschillen in ligging van
de ingang van het museum op de kaart, en op het feit
of er al of niet met nummers of pijlen een volgorde
van bezoek van de verschillende onderdelen van het
museum gesuggereerd werd. Aan een van die ver
schillende kaarttypes is tenslotte de voorkeur gegeven,
omdat het eruit resulterende bewegingspatroon van
de bezoekers het meest overeen kwam met de idealen
van de museumdirektie.
Dit brengt ons meteen op een ander punt: aan de hand
van de kaart kunnen we het gedrag van de kaartgebrui
ker manipuleren. Dat heeft negatieve kanten, die voor
de hand liggen. Het heeft ook positieve kanten. Natuur-
gebieden die verwoest dreigen te worden kan men als
"ontoegankelijk" op de kaart aangeven; "overgebruik"
en "ondergebruik" van gebieden kan men voorkomen.
Concentraties van toeristen of rekreanten längs hoofd-
wegen kan men verminderen.
In Nederland doen bepaalde aspekten van de Voetspoor-
kaarten van Staatsbosbeheer aan manipulatie denken
door de zonering die ze toepassen (11): bepaalde rou
tes door of gedeeltes van bossen worden aangegeven
als bestemd voor bepaalde soorten van gebruikers.
Dit heeft het effect dat die verschillende gebruiks-
groepen elkaar niet lastig vallen: ruiters, wandelaars,
picknickers, trimmers en brommers.
Fig. 6. Fragment van de Voetspoorkaart no 9 van Staatsbosbeheer 1970.
De verschillende lijnsignaturen geven de voor verschillende
gebruikersgroepen te volgen routes aan.
Een andere kaartanalyse is verricht bij de voorbe-
reiding van een nieuwe plattegrond van Edingburgh
in 1972 (12). Daarbij heeft men na een onderzoek van
de potentiele gebruikers en hun wensen in het terrein
KT 1975.1.2
17
