am
MICHELS (F.W.), De Biesbosch
tussen Nieuwe Merwede, Amer en
Land van Heusden Altena.
1 20.000. Amsterdam 1973.
68 x 93 cm (inclusief rand).
Vervaardigd in opdracht van de
N.V. Waterwinningbedrijf Brabant-
se Biesbosch te Rotterdam.
Gedrukt in kleuren door de B.V.
Boek- en Kunstdrukkerij v/h
Mouton Co te Den Haag.
Op 13 augustus werd het eerste
exemplaar van deze kaart door
F.W.Michels aan Prins Claus
aangeboden bij de officiele indienst-
stelling van het Waterwinningbe
drijf voornoemd. De kaart gaat
vergezeld van een boekje "De
Biesbosch" waarin een beschrij-
ving van de kaart, een geschiede-
nis van de Biesbosch van de hand
van dr. ir.I.S.Zonneveld en een
beschrijving van de spaarbekkens
door prof. ir. P. L.Knoppert is
opgenomen
Dit meest recente werk van de
kartograaf Michels is een gedenk-
kaart, die de Biesbosch weergeeft
zoals deze was voör ingrijpende
veranderingen in dit unieke natuur-
gebied plaatsvonden. Afsluiting
van de eb- en vloedbewegingen van
het water en de aanleg van drie
grote spaarbekkens ten behoeve
van de drinkwatervoorziening van
Zuid-West Nederland hebben het
karakter van deze Streek sterk
veranderd, waarmee weer eens
een dramatische ingreep in dit
veelbesproken gebied haar beslag
heeft gekregen. Van de bewogen
geschiedenis van de Biesbosch
sedert de St. Elizabethsvloed van
1421 en van de onvergelijkbare
rijkdom aan landschappen, natuur-
leven, bijzondere bestaansmidde-
len van de mens verhaalt deze
kaart op picturale wijze.
De opdracht tot het maken van
"een" kaart werd in 1969 aan
Michels verstrekt. Het proces
van de kreatie tot wat het zou
worden en de grafische uitvoering
heeft de auteur meer dan vier
jaar intensief bezig gehouden.
G66n aanwijzingen van de op-
drachtgever, geen consultatie
van vakgenoten hebben de auteur
in zijn schepping bei'nvloed. Wfel
veel tochten in het gebied, ge-
sprekken met de kenners van de
Biesbosch, en bezinning op wat
de wereld (niet Nederland) met
de verandering van de laatste ja-
ren heeft verloren,hebben mede
aan de inhoud van de kaart ge
stalte gegeven.
Het resultaat is een prachtige,
evenwichtige kaart waarin op de
bekende wijze ontzettend veel
van wat er in de Biesbosch te
zien is,getekend werd. Het grond-
gebruik, de natuurlijke begroei-
ing, de zeer vele namen, de
topografie van de honderden
dijkjes, kaden, poldertjes, kre-
ken en kreekjes, alles is op de
kaart aangegeven. Zoals in de
hoogtijdagen van de Nederlandse
kartografie, bij de gedetailleerde
stadsplattegronden uit de 17e
eeuw zowel als bij de tekening
van de eerste editie van de Ne
derlandse topografische kaart, is
ook hier een onnavolgbare pres-
tatie geleverd. Vele uren, ge-
wapend met vergrootglas, kunnen
de lezer van de kaart nog maar ten
dele doen beleven wat de auteur
in de loop van vier jaren in zieh
heeft opgenomen.
We kennen Michels natuurlijk heel
goed van zijn vele regionale pano-
rama- en landschapskaarten, van
de zgn. Grolsch-kaarten en van
zijn toeristenkaarten. Maar deze
laatste schepping moet toch met
een ander oog bekeken worden,
want hier, in deze Biesbosch-
kaart treedt een mens naar buiten
die de beleving van het oude Bies-
boschgebied op ons heeft willen
overdragen en daarin op bijkans
ontroerende wijze geslaagd is.
Dank je Ricus!
Wie de Biesboschkaart vergelijkt
met de panoramakaart van Neder
land, in 1966 versehenen en ook
opgenomen in het boekje "Daar is
het mooi", zal kunnen zien dat
Michels' stijl zieh in de loop der
jaren nog weer verbeterd heeft.
Wie andere kaarten van dezelfde
auteur in de vergelijking betrekt
zal konstateren dat hij voor deze
kaart nog weer nieuwe vondsten
in de picturale weergave heeft
toegepast.
Ook bij de kleurenreproduktie is
de perfektie nog verder nagestreefd
en met succes! Het foto-lithogra-
fische proces heeft als uitgangs-
dokument de kleurpotloodtekening
genomen, die later samengedrukt
werd met de lijn-kopie. Een zeer
moeilijke procedure: de kleurpot
loodtekening met zijn uiterst fijne
details als uitgangsdokument te
gebruiken. Voor de foto-lithogra-
fen eveneens alle hulde!
Volkomen onverwacht, met prece-
denten ver in de 17e en 18e eeuw
heeft Michels aan deze kaart een
rand meegegeven. In deze ander-
halve centimeter brede rand wor
den een paar honderd miniaturen
vertoond van de planten, bloemen,
dieren, landschappen, werkzaam-
heden, vaartuigen, gereedschap-
pen, enz. enz. Alles betrekking
hebbend op de "levende" Biesbosch.
Dit levendige randtafreel voegt een
extra dimensie toe aan de levende
voorstelling in de eigenlijke kaart.
Interessant is ook de grafische
vertaling van het bekende schilder-
stuk (eigenlijk een geschilderde
panoramakaart): De St.Elizabeths
vloed uit ca. 1480. In een zestal
bijkaartjes wordt het ontstaan en
de groei van de Biesbosch geduren-
de de laatste vierhonderd jaar
gegeven. Echter, de meeste his
torische gegevens liggen opgesla-
gen in de talloze namen en jaar-
KT 1975.1.2
25
