Het ISBN-codegetal op kaarten?
H.J.A.Homan
Inle iding
Iedereen die regelmatig in contact komt met boeken,
kent waarschijnlijk wel het International Standard
Book Number (ISBN). Dit code-nummer dat unieke
administratieve informatie geeft over een bepaald
boek, is meestal vermeld op de achterzijde van de
titelpagina. Het vindt hier zijn plaats tussen de ande
re gegevens die de noodzakelijke informatie bevatten
omtrent het boek.
Deze andere gegevens zijn doorgaans plaats van uit-
gifte, naam en adres van de uitgever, jaar van uit-
gifte, druk, Copyright en bij de wat belangrijkere
boekwerken informatie omtrent typografie, bandont-
werp, gebruikt procddd voor de kleurenreproducties
etc. Kortom de gegevens die het boek meekrijgt als
doopcertificaat en die het duidelijk identificeren.
De kartograaf denkt hierbij waarschijnlijk onmiddel-
lijk aan de parallel die hier kan worden getrokken
met kaarten, en wel met de randinformatie. Ook hier
wordt (in het ideale geval) nog voor de inhoud van de
kaart behoeft te worden geraadpleegd, een körte
"verantwoording" gegeven aan degene die de kaart
wil gaan "lezen". Dat deze randinformatie niet altijd
in voldoende mate en op uniforme wijze wordt gege
ven, zal in de volgende aflevering van dit tijdschrift
aan de orde komen.
Ontstaan, gebruik en s am e ns te 11 ing
van het ISBN-nummer
In 1965 wilde W. H. Smith Son (o. a. bekend door
de krantenkiosken op de Engelse stations), destijds
een der groten zo niet de grootste boekengrossier in
Engeland, met zijn gehele enorme voorraad aan boe
ken verhuizen naar een speciaal daartoe ingerieht
depot. Tegelijkertijd nam hij het besluit zijn admini-
stratie te mechaniseren. Prof. Foster (London
School of Economics) kreeg de opdracht een stan-
daard-boeknummer te ontwerpen, dat nodig was om
de voorgenomen mechanisatie van de administratie
efficiSnt door te kunnen voeren.
Het door Prof. Foster in 1966 aangeboden rapport gaf
aanleiding tot uitvoerige besprekingen met het Engel
se bibliotheekwezen en in 1967 trad het Standard Book
Number Scheme in werking. In 1969 werd op een ISO
(International Standards Organisation)-bijeenkomst,
waaraan tien landen deelnamen, besloten dit systeem
internationaal te aeeepteren en in 1972 werd dit be
sluit geratifieeerd door de ISO onder het nummer
ISO 2108-1972.
Thans fungeert als internationaal centrum het Inter
national ISBN Agency, ondergebracht bij de Staats
bibliothek Preuszischer Kulturbezits in Berlijn.
Inmiddels zijn 21 landen toegetreden, ieder met een
landelijk ISBN-bureau, waaronder Nederland met als
landelijk bureau het Centraal Boekhuis in Culemborg.
Het gebruik van het ISBN heeft in de eerste plaats
zijn nut voor uitgevers en boekengrossiers, bij de
gemechaniseerde administratie. De Computer zorgt
er voor dat alle informatie nodig voor een snelle en
accurate administratie, wordt "opgeborgen" per
ISBN en onmiddellijk opvraagbaar is. Het Centraal
Boekhuis in Culemborg heeft bijvoorbeeld een tele-
proces-systeem waardoor het mogelijk wordt om via
de daar aanwezige Computer, die een voortdurende
magazijncontrole op de aanwezige voorraad uitoefent,
per ISBN alle gegevens betreffende prijs, bindwijze,
formaatetc. te verkrijgen.
Boekwinkels maken eveneens een dankbaar gebruik
van de mogelijkheden die het ISBN biedt bij bestellin-
gen, voorraadadministratie enz. Zelfs kopers van
boeken, in de eerste plaats bibliotheken, hebben het
ISBN opgenomen in hun administratie.
Dat het systeem als zodanig aan een behoefte voldoet,
möge blijken uit het feit dat er reeds gebruik wordt
gemaakt van een ISR(ecord)N voor grammofoonplaten,
terwijl voor tijdschriften momenteel gewerkt wordt
aan een ISS(erial)N.
Een logische voortzetting van deze lijn zou een
ISM(ap)N zijn. In feite heeft deze voortzetting reeds
plaatsgevonden. Enige uitgevers van kaarten (zowel
in Nederland als daarbuiten) die werken met een ge
mechaniseerde administratie gebruiken het ISBN en
vermelden dit ook op de door hen uitgegeven kaarten.
Deze toepassing van het ISBN-nummer is niet offi-
cieel; het Centraal Boekhuis zegt namelijk dat .de
ze nummers gebruikt kunnen worden voor administra-
tie-doeleinden, echter zonder vermelding van de let
ters ISBN
De samenstelling van het ISBN is logisch opgezet en
kan worden aangepast aan de behoefte van de uitgave.
Het wordt gevormd uit 10 cijfers verdeeld in 4 groe-
pen. De lengte van de eerste drie groepen is variabel;
de laatste groep bevat nooit meer dan den cijfer
(0 t/m 9 of X 10).
Groep I geeft het land (of een taalgroep van landen)
aan, groep II de uitgever in een bepaald land en
groep III de titel (d.i. dus den bepaald boek). De
laatste groep IV bevat het controle-getal.
I. Groepsindicator: De groepsaanduiding voor een
land of taalgebied kan naar gelang van de titel-
produetie (ruwweg het aantal verschillende boe
ken dat wordt uitgegeven) per jaar, variören van
1 tot 5 posities.
De groepsaanduiding voor Nederland is 90.
20
KT 1975.1. 3
