De grote VARA gezinsatlas. Onder
redaktie van Milo Anstadt, Hans
Emmering, Karel Roskam, Paul
van 't Veer, Met een voorwoord
van Andre Kloos. Cartografie en
druk Wolters Noordhoff bv.
Groningen. Hilversum/Groningen
1975. 104 pp. tekst, kaarten en
foto's, 16 pp. registers. 35 x 25
cm. Prijs voor Vara-leden
f 45, -, voor niet-leden j 55, -.
Andre Kloos, de voorzitter van
de VARA zegt in zijn voorwoord:
"Tot de gebruiksvoorwerpen, die
in geen gezin in feite zouden mö
gen ontbrekenbehoort
ongetwijfeld een atlas "Ja,
maar ik heb een atlas" zullen dan
vele mensen zeggen. Maar een
atlas is iets dat van tijd tot tijd
eens moet worden vernieuwd,
omdat de omstandigheden veran
deren
Inderdaad kopen veel mensen maar
£en keer in hun leven een atlas en
dan nog alleen op verzoek van een
aardrijkskundeleraar op de
middelbare school. De omzet in
atlassen is, naast die schoolafname,
niet erg groot. Het is dan ook een
heel risico als een omroep als
speciale jublleum-uitgave ter
gelegenheid van haar vijftigjarig
bestaan dan toch een grote atlas
op de markt brengt.
De VARA gokte goed, want er zijn
al ruim 50.000 exemplaren
verkocht. De grote VARA-atlas
blijkt aan te slaan, al is de prijs
(voor niet-leden) zeker niet aan
de läge kant (de Grote Bos is
goedkoper).
Een bijkomend risico voor de
uitgevers is dat hun produkt door
kartografen zeer kritisch zal
worden bekeken. Een jubileum-
uitgave behoort eigenlijk perfekt
te zijn. Dat is de VARA-atlas niet,
bij lange na niet.
De atlas telt 104 bladzijden, met
daarop ongeveer 40 algemeen-
geografische en 150 thematische
kaarten, 15 diagrammen, bijna
100 foto's, met begeleidende
teksten, waaronder 12 hele blad
zijden als inleiding op de wereld-
delen. Het vaste register van 16
pagina's telt bijna 14.000
geografische namen, met aan-
duiding van de bladzijde en het
kaartvak, waardoor terugzoeken
vrij eenvoudig is. Er is geen
trefwoordenregister voor het
tekstgedeelte, wel is er een zeer
duidelijke en uitvoerige inhouds-
opgave. De binnenzijdes van de
omslag zijn gebruikt voor de blad-
wijzers. De omslag zelf is
gevoelig voor slijtage. De blauwe
kleur pakt niet goed, waardoor al
snel witte plekken op de omslag
ontstaan, wat nogal slordig staat.
De atlas behandelt de gehele aarde,
maar het is opvallend dat Azie
sterk, zo niet oververtegenwoor-
digd is. Het heeft evenveel kaarten,
foto's en pagina's als Afrika,
Noord- en Zuid-Amerika en
Australie samen. Europaheeft
dan weer tweemaal zo veel ruimte
als Azie. Azie is wel het grootste
continent, met meer dan de helft
van de wereldbevolking, toch
lijken de verhoudingen hier wat
scheef te liggen. De meeste
mensen zullen toch meer gericht
zijn op Amerika, Afrika en
Australie dan op het nog altijd
vreemde continent Azie.
Van de continenten worden nu eens
natuurkundige, dan weer staat
kundige kaarten gegeven, en soms
zelfs beide. Vooral de natuur
kundige kaarten van Afrika en
Zuid-Amerika worden gemist,
terwijl de staatkundige kaarten
van die werelddelen eigenlijk over-
bodig zijn. De staatkundige over-
zichtskaart van de wereld (1) is
daarvoor gedetailleerd genoeg.
De algemene overzichtskaarten
zijn enigszins gewijzigd over-
genomen uit de Grote Bos-atlas,
47ste druk, en mögen bekend
worden verondersteld. Voorin de
atlas is een algemene legenda
voor de geografische overzichts
kaarten opgenomen. Heiaas is
deze legenda niet uitklapbaar,
zodat terugbladeren steeds nodig
blljft. Deze algemene legenda
wordt steeds consequent toegepast.
Voor de thematische kaarten is
geen algemene legenda opgesteld,
maar ook hierbij worden de
Symbolen consequent toegepast.
Een uitzondering vindt men als
men de kaarten 32E en 36B met
elkaar vergelijkt. Ook worden
soms Symbolen gebruikt met
verschil in grootte, zonder dat de
legenda dit aangeeft, bijv. 68 B.
De kleurenkeuze is goed en de
verschillen zijn vrijwel altijd
duidelijk genoeg (uitzondering is
het verschil tussen Japan en de
Filippijnen op 69A en 72B).
Een groot aantal thematische
kaarten is nieuw, maar het is de
vraag of deze nieuwelingen speciaal
gemaakt zijn voor de VARA-atlas,
en dus eenmalig zijn, of ook voor-
komen in de nieuwe Bos-atlas die
zeer binnenkort verschijnt (of al
versehenen is). Een aantal
kaarten is duidelijk op verzoek
van de VARA gemaakt: ze zijn
enigszins politiek getint, zoals
86B (onlusten in Afrika), 101C
(invloed van Noord- op Zuid-
Amerika) en 73CD (rol Amerika
in Zuid-Oost Azie)Dit zijn zeer
instruktieve kaarten, maar in een
"neutrale" Bosatlas onmogelijk.
De thematische kaarten geven van
de grotere gebieden vrijwel conse
quent bodemgebruik, bevolkings-
spreiding of -dichtheid, mijnbouw
en industrie. Merkwaardigerwijs
ontbreekt bij Nederland het kaartje
mijnbouw en industrie. De Oost-
europese landen lijken op deze
kaartjes nauwelijks gei'ndustria-
liseerd. Echte vergelijkingen zijn
echter moeilijk, omdat de schalen
sterk uiteen lopen. Vaker nog
wordt er helemaal geen schaal
vermeld: probeert u 40B en 41C
KT 1976. II. 1
23
