multi-disciplinaire atlassen worden in de Sowjet-Unie
tegenwoordig beheerst door een speciale tak van de
kartografie onder de naam "kartografische onder-
zoeksmethode". Deze specialisatie omvat niet slechts
de visuele bestudering van kartografisch weergegeven
onderwerpen, doch tevens het toepassen van karto-
metrie, grafische en analytische constructies en van
allerlei wiskundige methoden om kartografische
gegevens te verwerken. De opzet van deze tak van de
kartografie heeft niet slechts erkenning gevonden bij
de kartografen zelfdoch ook bij geologen, economen
e. a.die bij hun onderzoek kaarten hanteren. Op
deze wijze kan door middel van kaarten de invloed van
het milieu op economische processen worden vast-
gesteld (bijv. de invloed van aardbevingen, bodem-
erosie etc. op spreiding, structuur en beweging der
bevolking etc.).
Veel minder bekend zijn de toepassingsmogelijkheden
van regionale atlassen bij praktische activiteiten,
m. n. belangrijk in ontwikkelingslanden. Van grote
betekenis zijn zij voor de ruimtelijke ordening, zowel
sectorsgewijze in prognostische zin als bij de dage-
lijkse economische beleidsbepaling.
De Sowjet-Unie, waar planning de voornaamste
methode van de beheersing der nationale economie
vormt, kent drie vormen van planning: jaarplannen,
plannen op middellange termijn (de bekende zgn. vijf-
jarenplannen) en lange-termijnplannen voor een
periode van 15 20 jaren. Een der belangrijkste
taken van deze plannen is de zorg voor een rationele
verdeling der productieve krachten (productie-
verdeling, efficient gebruik van mankracht en de al-
gehele ontwikkeling). De basisdocumenten voor deze
planning worden gevormd door de schema's voor de
ontwikkeling en verspreiding van de verschillende
takken der nationale economie, eventueel ondersteund
door schema's voor bodemgebruik, erosiebestrijding,
waterkrachtgebruik etc. Voor deze schema's dient
men te beschikken over de gegevens die goede
regionale atlassen te bieden hebben; deze dienen der-
halve o. m. kaartmateriaal ten behoeve der regionale
planning te bevatten (analytische kaarten, kaarten
m.b.t. regionalisatie etc.).
De regionale planning voorziet in:
- schepping en onderlinge vergelijking van alterna-
tieven voor de urbanisatie;
- gecoördineerde spreiding van industrie, landbouw
en infrastructuur
- rationeel gebruik van hulpbronnen en vernieuwing
van aanvulbare hulpbronnen;
- schepping van optimale levensomstandigheden voor
de bevolking wat betreft cultuur en hygiene.
Bij het opzetten van een dergelijke regionale planning
wordt voor talrijke gegevens een beroep gedaan op
regionale atlassen, welke tevens de basiskaarten
leveren voor de vervaardiging van speciale piano
logische kaarten. Het bestaan van atlassen waarin
gegevens over de meest recente onderzoekingen op
uniforme wijze behandeld worden, maken het vergaren
van informatie, nodig voor regionale planning,
sneller, eenvoudiger en goedkoper. Omgekeerd kunnen
ook betrekkelijk eenvoudig kaarten worden gemaakt
welke de door planning teweeggebrachte veranderingen,
met hun gevolgen, zichtbaar maken.
Urbanisatieprojecten vereisen o.a. gegevens i. z.
geologie, hydrologie en meteorologie; deze basis-
gegevens leveren de atlassen, waarna taakomschrij-
vingen kunnen worden opgesteld ter verkrijging van
meer gedetailleerde informatie. Zij bespoedigen aldus
het opzetten van projecten en beperken de kosten er-
van.
In de dagelijkse economische activiteit worden regio
nale atlassen met succes gebruikt ter bereiking van
een optimale efficiency in landbouw, bosbouw, mijn-
bouw etc. en voor een doeltreffende inzet van man
kracht tijdens agrarische piek-tijden (zaaien, oogsten)
en bosbouwactiviteiten (houtvervoer per vlot) etc.
Zeer belangrijk is de taak der regionale atlassen met
betrekking tot de milieubescherming. Regionale
atlassen waarin alle natuurlijke en economische
factoren zijn opgenomen, zijn onvervangbare hulp-
middelen voor het plannen van nationale parken en
andere beschermde gebieden. Klimaatkaarten zijn
nodig voor de lokatie van metallurgische, chemische
en andere industrien die luchtverontreiniging kunnen
veroorzaken, in verband met de beveiliging van
woon-, recreatie- en natuurgebieden.
Toekomstperspectieven
Nationale en regionale atlassen hebben zieh tot nu toe
goed van hun taak ten behoeve van wetenschap en
praktijk gekweten, doch hoe ziet hun toekomst eruit
in deze steeds veranderende wereld Hoe zullen ze
reageren op de moderne technieken van dataverwerking
en automatisering en de toelevering van gegevens via
satellieten
Wat de ontwikkeling van regionale atlassen betreft
moet men ten zeerste wensen dat hun inhoud niet zo-
zeer wordt verrijkt met nieuwe thema's, doch dat
veeleer het beeld veranderd, verbeterd wordt, meer
complexiteit verwerft en een betere synthese gaat
vertonen.
Er is reden om aan te nemen, dat de hierboven
besproken verschillen tussen nationale en regionale
atlassen en de verscheidenheid onder de regionale
atlassen onderling met de tijd zullen toenemen. De
nationale atlassen zullen vanwege hun funetie van
informatieverschaffing op nationaal niveau hun veel-
voudige taak alsmede hun relatieve stabiliteit wel
behouden. Daarentegen zal zieh bij de regionale
atlassen ongetwijfeld de noodzaak doen gevoelen een
onderzoek te doen naar nieuwe wegen in de karto
grafische vormgeving. Ook bij multidiseiplinaire
atlassen dient het werk grondig geperfectioneerd te
worden, mede door aanwending van automatisering
in de produktie (gebruik van Computers en rand-
apparatuur) en gebruikmaking van de satellietfoto-
grafie.
De weergave van gegevens op kaarten, gebaseerd op
geografische lokatie, generalisatie en het gebruik
van Symbolen, schept goede voorwaarden voor de
toepassing van automatiseringstechnieken, vooral met
betrekking tot de ontwikkeling en versnelling van de
opnamesystemen, de opslag, bewerking en karto
grafische weergave der gegevens via semi- en vol-
automatische tekenmachines en moderne druk-
technieken. De grootste winst voor regionale atlassen
ligt op het terrein van de middel- en kleinschalige
kartografie, die tot nu toe steeds op traditionele
wijze tot stand kwam: kaarten getekend op basis van
ruimtefoto's kunnen in bepaalde gevallen, vooral bij
KT 1976.11. 2
11
