door Michels).
Tegen deze stormloop van nieuw en
uitgebreid thematisch materiaal
hebben enkele kaarten uit de vorige
druk geen stand kunnen houden. Het
meest bedroot mij daarvan het ver-
dwijnen van het blad dorps- en
occupatievormen (20 in de 47e druk),
vooral omdat er in de nieuwe druk
eigenlijk niets soortgelijks tegen-
over staat.
Wanneer de bespreking van de
Nederlandse sector in deze atlas
wat langer is uitgevallen dan mis-
schien in een recensie gebruikelijk,
houdt dit vooral verband met de
talrijke en belangrijke vernieuwin-
gen en uitbreidingen welke hier
hebben plaats gehad en die van
grote betekenis zijn voor de geo-
grafische kennis van ons land. De
studerende vindt hier talrijke
onderwerpen aangereikt die in-
spelen op het steeds meer project-
gerichte karakter van het geo-
grafisch onderwijs. Met name
actuele onderwerpen als milieu-
aantasting, recreatie en be-
scherming der natuur en de sociale
en economische structuur krijgen
hier de aandacht welke ze ver
dienen.
Landen buiten Nederland
De bespreking van de landen buiten
Nederland moet noodzakelijkerwij s
veel beknopter zijn. Enkele zaken
dienen benadrukt te worden. Er is
met succes naar gestreefd om van
alle Europese landen c. q. landen-
groepen een regelmatig terug-
kerende en vergelijkbare kern van
thematische kaarten te geven i. z.
neerslag, bodemgebruik, industrie/
mijnbouw, verspreiding en/of
dichtheid der bevolking. Daarnaast
is landsgewijze veel ruimte gegeven
aan voor het betreffende gebied
specifieke verschijnselen en
Problemen. Zo werd bereikt dat de
gebruiker wordt geconfronteerd
met een grote verscheidenheid van
onderwerpen. Om deze verscheiden
heid niet in een chaos te doen ver-
keren is gestreefd naar een zo ver
mogelijk doorgevoerde unificatie
der gehanteerde Symbolen en
Signaturen, niet slechts in de
"vaste" doch ook in de "wisselende
themakaarten". Daarnaast wordt
in de daarvoor in aanmerking
körnende gevallen ook gebruik ge-
maakt van andere in de thema
tisch kartografie gangbare
Signaturen: ringen, gesegmenteer-
de schijven, vlak en driedimensio-
naal voorgesteld, bandsignaturen,
isotypen, staafdiagrammen, bollen,
pijlen, kortom het gehele gamma
der thematische uitdrukkings-
middelen. Wie dit mogelijk wat
verwarrend zou vinden möge be
denken, dat de leerling op deze
wijze kennis maakt met een grote
verscheidenheid aan kartografische
uitdrukkingsmiddelen die hij ook
in de dagelijkse praktijk en bij
voortgezette Studie zal ontmoeten.
De grafische beeldtaal wil geleerd
worden en terecht ziet Ormeling
hierbij de kartograaf als de
communicatietechnicus, die de
over te brengen informatie met een
Optimum aan effect en een minimum
aan ruis dient over te brengen.
Een soortgelijke tendens signaleren
ook Arnberger c. s. in hun be
spreking van de Diercke: "Der
neue Diercke Weltatlas überrascht
vielleicht manchen, der nur
Kontinuität und Gleichartigkeit der
Themenbehandlung nach dem
traditionellen Muster ehemaliger
Länderkunde erwartet, durch eine
auf dem ersten Blick beinahe ver
wirrende Themenvielfalt. Aber
eine Atlasneubearbeitung kann
und soll nicht das bewahren, was
andernorts als durch neuere Ent
wicklungen aufgegeben wurde" (3).
Ook in het niet-Nederlandse
thematische deel is duidelijk de
opzet bespeurbaar om karto-
grafisch uitdrukking te geven aan
de sterke dynamiek welke op vrij-
wel alle gebieden voelbaar is. Zo
wordt aandacht besteed aan de
grote stedelijke agglomeraties
(Parijs, Londen, Amsterdam,
Moskou, New York enz.), aan
sociale en economische spannings-
verschijnselen (politieke
spanningsgebieden in Europa, 92A;
apartheid in Z.-Afrika, 117C;
rassenvraagstuk in de V. S.129F;
spanning tussen bevolking en bruto-
nationaal produkt, 162 E-F),
rassen en intercontinentale
migratiestromen (160). Deze op-
somming is bepaald niet uitputtend,
maar möge volstaan om een indruk
te geven van de grote hoeveelheid
informatie, die geboden wordt.
Om niet de indruk te wekken als
zou in deze druk alleen op sociaal
en economisch gebied vooruitgang
zijn geboekt vermelden wij m. n.
bij de groep wereldkaarten de
fraaie fysisch-geografische wereld-
kaart, waarop de configuratie van
de oceaanbodem wordt weergegeven
op basis van het werk van o. a.
Heezen en Tharp en de karto
grafische vormgeving ervan door
Berann; terecht wordt hier de
relatie gelegd tussen de dynamiek
van de oceaanbodem en de seis
mische en vulkanische activiteit;
tevens wordt hier het net van
satellieten en grondstations af-
gebeeld. Interessante kaarten zijn
ook die over de afbraak der
eontinenten (149E)rampgebieden
(149G), vergletsjering (149C).
Als niet-kartografische verbeterin-
gen mögen vermeld worden een
thematische inhoudsopgave gerang-
schikt volgens een reeks geo-
grafische begrippen, een uitbrei-
ding van de lijst van geografische
termen, het feit dat het register
thans in de atlas is meegebonden
en tenslotte het opnemen van een
afzonderlijke register van ruim
700 geografische namen waarbij
de geografische coördinaten zijn
vermeld. De over het algemeen
fraaie layout werd reeds door
Karssen in zijn bespreking van de
47e druk geprezen.
Men zal moeten toestemmen dat
weinig is nagelaten om de atlas tot
een zo veelzijdig en bruikbaar
mogelijk hulpmiddel bij de Studie
der geografie - en niet bij deze
alleenl - te maken. Wie enig
begrip heeft van de hoeveelheid
moeizame arbeid die met het
samenstellen en up-to-date houden
van een atlas met overwegend
thematische inhoud gepaard gaat,
zal met enige weem oed terug-
denken aan de tijd, dat de redac-
teur op een aantal drukken achter -
een kon volstaan met de mede-
deling dat op sommige bladen
enkele Verbeteringen waren aan
gebracht en de politieke grenzen
waren aangepast aan de nieuwe
situatie. Temeer moet men er-
kentelijk zijn voor de inspanning
welke redacteur, kartografische
en technische staf en uitgever
zieh hebben willen getroosten om
dit hogelijk gecompliceerde karto
grafische produkt in deze voor-
treffelijke vorm af te leveren.
A. H. Sijmons
Noten
1) E. Arnberger, F. Mayer und
W. Witt, Schulatlaskartographie
gezeigt am Beispiel des neuen
"Diercke Weltatlas", in: Inter
national Yearbook of Carto-
graphy, XV. 1975, Bonn, 1975.
28
KT 1976.11. 2
