Kartografie in de Sowjet Unie:
De nationale tentoonstelling omvatte een fraaie
kollektie historische kaarten waaronder een
interessante atlas van de Nederlandse admiraal
Cornelius Kruys, destijds in dienst van de Russische
tsaar.
Het moderne kaartmateriaal gaf zeer veel voorbeelden
te zien van overzichtskaarten en thematische kaarten,
uitsluitend op kleine schaal (1:600.000 of kleiner).
Slechts feen onbeduidend blad 1:25.000 zonder legenda
werd getoond.
Kartografie en Geografie - 76
Het tentoongestelde materiaal bestond uit kaarten,
atlassen en leerboeken en sloot grotendeels aan bij de
onderwerpen, die tijdens de technische konferentie
aan de orde kwamen. Blikvanger was een fraaie
kaartmontage van bladen uit de wereldkaartserie
1:2.500.000 (het gehele noordelijk halfrond). Van de
vele inzendingen (ruim 1000 nummers) zijn vooral de
volgende vermeldingswaard. Canada: grootschalige
kaartseries van bodemgebruik, delfstoffen, enz.
Zweden: wandkaarten voor schoolgebruik. Zwitser-
land: wandkaarten en atlassen voor de Scholen. Nieuw
Zeeland: een zeer verzorgde presentatie van de los-
bladige, nationale atlas. Frankrijk: geologische
kaarten voor een breed publiek. Voorts belang-
wekkende exposities van satellietkaarten (Australie,
Frankrijk, Sowjet Unie, USA) en van kaarten längs
automatische weg gemaakt (BRD, Frankrijk, UK,
USA, Zweden).
P.W. Geudeke en L. van Zuylen
VERSLAG VAN DE ZESDE INTERNATIONALE
CONFERENTIE OVER DE GESCHIEDENIS VAN DE
KARTOGRAFIE, GREENWICH 1975
Ter ere van het driehonderdjarig bestaan van The
Royal Observatory in Greenwich werd de zesde inter
nationale conferentie over de geschiedenis van de
kartografie aldaar georganiseerd door het National
Maritime Museum, in samenwerking met het bestuur
van Imago Mundi. De gehouden lezingen kan men in-
delen rond een aantal thema's.
Technieken om oude kaarten te bestuderen:
De mogelijkheden tot onderzoek van het materiaal
waarvan of waarmee een document gemaakt is,
werden behandeld door A. D. Baynes-Cope. Met vrij
eenvoudige middelen kan o. m. de datering van papier
en inkt worden vastgesteld. Het is in feite niet altijd
nodig om de woorden op een document te lezen om
veel omtrent de inhoud te weten te komen. Met een
goed vergrootglas (lOx) kan men reeds bepalen of
bijvoorbeeld de inkt in het papier is opgenomen of er
bovenop ligt, danwel het verschil tussen handschrift
en drukwerk. Zo zijn er veel gegevens die kunnen
leiden tot de datering van een document, indien de
onderzoeker althans goed op de hoogte is van de ver-
anderingen in procfedb's om papier en inkt te maken.
In enkele gevallen kan de authenticiteit van een
document pas na grondig chemisch onderzoek vast
gesteld worden. In het geval van de Vinland Map kon
in samenwerking met McCrone Associates, die over
voldoende apparatuur en deskundigheid beschikte, na
diepgaand onderzoek worden vastgesteld dat de kaart
na 1920 gemaakt was.
Vervolgens sprak Dr. John A. Andrews verbonden
aan het Trinity College in Dublin over: Motive and
method in historical cartometry. Kartometrie werd
voor het doel van deze lezing als volgt gedefinieerd:
het opnemen van afmetingen op kaarten om informatie
te verkrijgen omtrent de kaart zelf en niet direct om
trent de karakteristieken die op de kaart zijn afge-
beeld.
Een vooral in trek zijnde tak van de kartometrie in de
laatste jaren was het gebruik van technieken die ont-
worpen zijn om de planimetrische exactheid van 16e
en 17e eeuwse kaarten te onderzoeken door verge-
lijking met moderne kaarten van hetzelfde gebied.
Prof. William Ravenhill, van de universiteit te
Exeter, U.K.sprak over: As to its position in
respect to the Heavens: Latitude and longitude on
earlier maps. Om te onderzoeken hoe precies de vele
nauwkeurige observaties van de laatste jaren waren,
die Herman Moll zo imponeerden, en die in 1724 in
zijn werk: A new description of England and Wales,
werden gepubliceerd, ging prof. Ravenhill als volgt
te werk. Om een comparatieve zowel als een vervolg-
benadering te introduceren, werden alle geografische
coördinaten van de kaarten en de lijsten aan dezelfde
verwerkingstechnieken onderworpen. Deze waarden
werden via een computerprogramma omgezet in
coördinaten van het British National Grid. Hierdoor
kon een vergelijk plaats vinden van de geografische
coördinaten van een plaats zoals deze door de ver-
schillende kaartmakers door de eeuwen heen werden
gebruikt. De verschillen in aanduiding van een plaats
hadden verschillende oorzaken; een grote rol speelde
de bekendheid met een Streek, stad, rivier, berg etc.
Documentaire gegevens over het gebruik van kaarten,
zeekaarten en globes:
Douglas W. Marshall van de William Clements
Library, University of Michigan, zette in zijn lezing:
Maps as evidence; documentary sources, uiteen dat
bij de vraag, hoe kaarten werden gebruikt, een veel
groter complex van verwante zaken aan de orde komt.
Kaarten speelden een grote rol bijv. bij het beslissen
over eigendomsrechten. Grenzen tussen landgoederen
bepaalden het eigendom en die tussen landen het
grondgebied van een land. Bij geschillen tussen twee
partijen moesten kaarten uitsluitsel geven over de
betwiste zaak. Recent onderzoek naar de herkomst
van anonieme kaarten wijst veelal in de richting van
kaarten die een rol speelden bij rechtszaken. Bij
landverkoop en bij landbeheer speelden kaarten een
zeer belangrijke rol.
G. Walters van de National Library of Wales gaf in
zijn lezing een voorbeeld van een kaart die tot stand
was gekomen door de activiteit van een antiquair, die
geen gespecialiseerde kennis van de kartografie of de
landmeetkunde had. Thomas Pennant's map of
Scotland (1777): a study in sources and an introduction
to George Paton's role in the history of Scottish
cartography, is een boeiende Studie over de antece-
8
KT 1976. II. 4
