van de waarde voor elk vak ook de waarde der 24
omringende vakjes te betrekken (zie fig. 2).
Het gaat bij een ruimtelijk model, zoals bij fig. 6,
niet om het kunnen aflezen van absolute waarden; ze
zijn bedoeld om een algemeen overzicht te geven van
de manier waarop het verschijnsel van punt tot punt
in waarde varieert.
Een belangrijk voordeel van het gebruik van de Com
puter boven handwerk is, en dat bleek al snel, dat
wanneer de gezichtshoek van het ruimtelijk model
niet goed is, men kan volstaan met het veranderen
van een parameter om even later (30 minuten) de
nieuwe tekening al te kunnen aanschouwen. Daaraan
valt bij handwerk niet te denken.
Bij de kaartjes van de aantallen passagiers per bus-
lijn (kaart 3) moestenwe door tijdgebrek volstaan met
een computer-presentatie waarbij, wanneer meerdere
lijnen ergens parallel liepen, hun passagiersbe
standen niet automatisch werden opgeteld. Verder
waren lijnen die 'achter' andere lijnen lagen, en dus
verborgen hadden moeten zijn, nog te zien. Dit moest
nu met de hand gecorrigeerd worden. De drie-
dimensionale basis was echter al aanwezig.
Drukvoorbereiding
Doordat er meerdere mensen aan het projekt werkten
die ieder voor 66n of meerdere kaarten verantwoorde-
lijk waren, is elk kaartje afzonderlijk tot stand
gekomen. Pas in het eindstadium zijn de acht kaartjes
in e6n hand gekomen voor afwerking en montage.
Sommige kaartjes waren op papier getekend (de
computerplots bijvoorbeeld), andere gegraveerd.
Het verdient natuurlijk aanbeveling dat kaartauteurs
een goede, volledig uitgewerkte schets op de juiste
schaal inleveren, maar dat was hier niet altijd het
geval, wat ook de snelheid van het drukgereedmaken
beslist niet ten goede kwam. Het resulteerde in een
aantal redaktionele puzzels, onduidelijkheden en
pasverschillen die logischerwijs niet konden uitblijven
bij het op het oog inpassen van acht los van elkaar
vervaardigde kaartjes. Nadat van alle kaartjes op de
juiste schaal deeltekeningen waren gemaakt kon met
de montage worden begonnen. Eerst is de montage
voor zwart gemaakt, omdat hierop de vlakverdeling
het best te bekijken viel. Daarna die voor grijs, geel,
rood en blauw; de montage met het meeste beeld
eerst en daarna in aflopende volgorde. Van elke
montage werd in kontakt een negatief gemaakt. Van
deze negatieven werd een kleurproef (Geva-proof)
getrokken, aan de hand waarvan de negatieven werden
gekorrigeerd. De gekorrigeerde negatieven werden
omgekontakt tot schone positieve eindfilms.
Uitvoering
Het meest opvallende aan dit kaartblad is wel het ge
bruik van een gekleurde ondergrond. In plaats van de
papierkleur als achtergrondtint hebben we hier ge-
experimenteerd met een gedrukte vlaktint. De eerste
gedachte was om simpelweg op gekleurd papier te
drukken. Voor dekkende inkten niet bezwaarlijk, maar
bij de door ons gebruikte transparante drukinkten
betekende het wel een niet goed te bepalen bei'n-
vloeding van de te kiezen kleuren. Er zijn immers
wel kleurenschema's op wit papier beschikbaar, maar
geen kleurenschema's op gekleurd papier. Hoe de ge-
kozen kleuren eruit zouden komen te zien zou pas bij
de definitieve druk blijken, omdat ook de kleuren-
proef (Geva-proof in dit geval) een transparante of
witte basis had. Daarom hebben we ervoor gekozen
om toch op wit papier te drukken. De basistint kon
dan in een aparte drukgang als krachtkleur worden
opgebracht, waarbij de plaatsen waar kleur moest
komen open werden gelaten. Door uitsparen was ook
het gebruik van wit als extra kleur mogelijk. We
kozen voor een grijze pasteltint waartegen de andere
kleuren goed zouden uitkomen; niet te zwaar maar
wel zo dat het verschil met wit duidelijk was. De uit-
eindelijke gedrukte kleur grijs is als eerste drukgang
opgebracht; dit om de egaliteit over het blad goed te
kunnen beoordelen en gemakkelijker de juiste kleur te
kunnen 'inspelen' zonder teveel papier verlies, en de
andere kleuren gemakkelijk te kunnen inpassen.
Er is heel wat geöxperimenteerd voordat de juiste tint
er was. We gingen uit van het grijs zoals we dat op
de kleurenproef hadden (ongeveer 20% zwart). Ge-
probeerd werd dit te bereiken door een paar procent
1978.IV.l
29
