de stad lag dan ook militair-stra
tegisch zeer gunstig tussen
Frankrijk, Duitsland en de (oosten-
rijkse) Nederlanden.
De plattegronden worden uitvoerig
bibliografisch beschreven en nader
toegelicht door middel van körte
uiteenzettingen over de kaart of
kaartenmaker. Van elke beschre
ven plattegrond zijn een of meer
afbeeldingen van de gehele kaart,
een kaartfragment of de titel-
pagina opgenomen, alles in zwart-
wit. Het boek wordt besloten met
een namenregister (auteurs,
graveurs, uitgevers, etc.)eneen
overzicht van de verzamelingen
waar de beschreven plattegronden
worden bewaard en geraadpleegd
kunnen worden. Tevens is een
concordantie opgenomen tussen de
opgave van Van der Vekene en het
overzicht van C. de Muyser uit
1896 (de voorloper van Van der
Vekene's werk). In een voetnoot
zinspeelt Van der Vekene op een
derde werk, nl. een overzicht van
de panorama's van, ön gezichten
op de stad Luxemburg. Het is
echter de vraag of dit werk nog wel
zin heeft: een dezer dagen ver-
scheen een soortgelijk werk van de
hand van C.Mersch. Maar ook
zonder dit derde deel is Van der
Vekene's werk een prestatie van
formaat, en van belang voor
iedere kaartbeheerder en ieder
die gei'nteresseerd is in Luxem
burg, stadsplattegronden of
vestingbouwkunde.
W. van den Dries
KLEINE WINKLER PRINS
WERELDATLAS. Elsevier,
Amsterdam-Brüssel 1976.
Samengesteid door het
Geografisch en Cartografisch
Instituut Elsevier. Redactie:
R.Berkenbosch, cartografie:
J.Groenveld. Afm.: 22 x 28,5
cm., 36 pp. kaarten en 30 pp.
register. ISBN 90 10 01609 9.
Prijs f 19.50.
"In tegenstelling tot de in het
algemeen gebruikelijke weergave
van het landoppervlak in kleuren
die de verschillende hoogten
aangeven, is voor de Kleine
Winkler Prins Wereldatlas een
kaartsoort gekozen waarin de
kleur gebruikt wordt voor de
weergave van de belangrijkste
vegetatietypen, zoals die onder
invloed van natuurlijke factoren
als klimaat en bodemgesteldheid
op spontane wijze kunnen ont-
staan, alsook van de verschillende
vormen van het cultuurlandschap
dat door de mens op kunstmatige
wijze is veroorzaakt" aldus het
voorwoord van deze atlas.
Dit vormt de inhoud van de 26
natuurkundige kaarten welke een
reliefschaduwering als onder-
grond hebben. Daarnaast bevat
de atlas 5 kaarten van de Benelux
in provinciekleuren en 5 staat
kundige kaarten van de wereld-
delen.
De natuurkundige kaarten. Aan
deze poging een alternatief aan
te dragen voor de gebruikelijke
hoogtezonekaarten kleven een
aantal bezwaren. In de eerste
plaats is het de vraag of deze
vegetatietypering niet te
thematisch is voor een kleine
wereldatlas. Daarbij komt dat de
kaarten van Europa en de deel-
kaarten van de werelddelen te
gedetailleerd zijn voor wat betreft
de vegetatietypen. De natuur
kundige kaarten van de wereld
delen als geheel leveren wel een
voldoende gegeneraliseerd en
daardoor leesbaar geheel op.
Ten tweede is de kleurkeuze voor
natuurlijke en cultuurlijke
vegetatietypen niet zodanig dat ze
een duidelijk landschapsbeeld
oproepen. Vooral de kleuren rose
voor weiland en paars voor
mediterrane landbouw zijn weinig
associatief. Bovendien is er geen
standa°rdlegenda voor de natuur
kundige kaarten, waarcoor een-
zelfde kleur niet altijd voor
dezelfde legendaeenheid gebruikt
wordt. In de derde plaats is de
reliefschaduwering er de oorzaak
van dat de kaarten siecht lees
baar zijn. Deze schaduwering die
op zieh een sprekend reliefbeeld
oproept, geeft de gehele kaart
een grauwsluier. De schaduwering
is in het zwart gedrukt waarbij de
steile schaduwkanten soms pik-
zwart worden en de tekst, die wel
vrijgezet is, nauwelijks leesbaar
is. Absolute hoogtegegevens in
de vorm van hoogtegetallen komen
slechts sporadisch voor.
Het schaalgebruik. In het schaal-
gebruik van de atlas zit weinig
systeem. De schalen van de
kaarten van Europa varieren van
1 1.700.000 tot 1 15.000.000,
terwijl de werelddelen on de schaal
1 40.000.000 zijn weergegeven.
Bij de kaarten van de Benelux
Staat geen schaalgetal vermeld,
maar slechts een schaalstok. Deze
zeer ouderwets aandoende kaarten
passen eigenlijk niet bij de rest
van de atlas. Het zijn verkleiningen
van kaarten die (vele malen) in
andere atlassen en encyclopedieen
gebruikt zijn. Dat het schrift van
deze kaarten is bijgewerkt zien
we bijv. in Rotterdam (kaart 4)
waar in het raster voor stedelijk
gebied de naam "Charlois" is
weggewerkt.
Leesbaarheid, aktüaliteit en regis
ter. Een groot deel van de atlas
lijdt aan siechte leesbaarheid. Is
dit bij een aantal kaarten het ge-
volg van de verkleining van het
uitgangsmateriaal, ook de siechte
reproduktie is daar debet aan. De
letters zijn niet altijd scherp
(vooral van de kaarten van de
Benelux), soms minder dan mm.
hoog en bovendien vallen soms
hele letters weg. De aktüaliteit is
over het algemeen goed. Wel ko
men er een paar kleine onnauw-
keurigheden voor, zoals de nieuwe
rijksweg Utrecht-Amersfoort
(kaart 4) die reeds als gereed
Staat aangegeven en Station Maars
bergen dat enkele jaren geleden is
opgeheven. De atlas wordt gekom-
pleteerd door een uitgebreid re
gister met plm. 19.000 namen.In
het register Staat achter de naam
een afkorting van het land waarin
deze voorkomt (bij de Benelux ook
de provincie)Niet vermeld Staat
de aard van het objekt (bv. rivier
stad)De namen kunnen worden
opgezocht met behulp van een letter
cijfer kombinatle, welke duidt op
een vak gevormd door meridianen
en parallellen. Voorin de atlas
vinden we naast een inhoudsopgave
per pagina een inhoudsopgave waar
in alle landen vermeld staan met de
pagina waarop ze voorkomen.
Gesteid kan worden dat deze matig
geprijsde wereldatlas vrij sterk
thematisch (vegetatie) gericht is,
wel aktuele informatie biedt, maar
wat betreft de reproduktie veel te
wensen overlaat. De natuurkundige
kaarten zouden in een volgende
druk verbeterd kunnen worden door
middel van een sterkere generali-
satie, een betere kleurkeuze en
een minder störende relihfweer
gave De kaarten van de Benelux
dienen geheel vernieuwd te worden.
N.J. Bakker
34
1978. IV.1
