Toeristische kaarten van Nederland
F.J. Ormeling
Inleiding
Binnen de Nederlandse kartografische wereld is er de
laatste jaren veel belangstelling voor toeristenkaarten.
Dat heeft zieh onder andere geuit in kartografendagen
die geheel en studiedagen die gedeeltelijk gewijd waren
aan dit thema, aan een groot aantal publicaties in on-
ze tijdschriften (zie literatuurlijst op pagina 53) en
aan de lustrumprijsvraag die de vereniging in 1971
uitschreef. Die belangstelling van de kartografen is
niet toevallig. Zij realiseren zieh dat toeristenkaarten
6§n van de meest gebruikte kaartsoorten zijn en in
elk geval het soort kaarten waar het publiek in het
algemeen het eerst mee in aanraking komt.
Om over kaarten te kunnen praten hebben we ze het
liefst voor ogen: de tentoonstelling in Breda, 1974,
ter gelegenheid van de kartografendagen over toeris
tenkaarten en vooral ook de panoramakaarten van
Berann, getoond op de studiedagen Driedimensionale
kartografie in Ede, 1973, liggen velen van ons nog
vers in het geheugen. Ook hebben de tijdschriften
"Kartografie" en "Kartografisch Tijdschrift" ons de
laatste jaren voorzien van kaartbijlagen op toeris
tisch gebied, zo onder andere van de Hydrografische
Dienst, Michelin, Gemeente Rotterdam, Topografische
Dienst en de Toeristenatlas Zeeland van Wolters-
Noordhoff. De "Doos van De Smit", de door erelid
M. de Smit voor de internationale kartografische
conferentie in Amsterdam, 1967, samengestelde
serie voorbeelden van Nederlandse kaarten, bevatte
o.a. kaartfragmenten van het E.C.I. Falkplan/
C.I.B., Dienst der Hydrografie, A.N.W.B, en
Topografische Dienst.
Ter gelegenheid van het Vierde lustrum van de NVK
heeft de redactie van het Kartografisch Tijdschrift
er naar gestreefd een volledig overzicht van de
toeristenkaarten van Nederland in het tijdschrift te
kunnen presenteren. Die droom is nog niet helemaal
uitgekomen, de collectie is niet geheel compleet,
maar er is door een groot aantal bedrijven enthousiast
aan meegewerkt. We zijn er trots op om te kunnen
presenteren: 15 fragmenten van toeristenkaarten, die
samen een prachtig overzicht geven van de Nederlandse
produetie op dit gebied. De volgende bedrijven hebben
materiaal afgestaan: A.N.W. B., Staatsbosbeheer,
Wolters-Noordhoff b. v.Topografische Dienst,
Dienst der Hydrografie, E. C. I./Drukkerij Rijswijk,
Dienst der Publieke Werken van Amsterdam,
Gemeentelijke Dienst voor de Volkshuisvesting
's-Gravenhage, de Rijksdienst voor de IJsselmeer-
polders en de Nederlandse Spoorwegen N. V.
We hadden hier graag Smulders, Falkplan/C. I. B.
Gemeente Rotterdam, Utrecht, Natuurmonumenten
en Gelders Landschap ook bij gehad, maar dat is niet
tijdig gelukt. Er was een deadline die gehaald moest
worden, wilden we dit nummer op tijd voor het lus
trum kunnen presenteren.
Wat we nu met deze beschrijving van deze 15 kaart
fragmenten voor hebben, is het volgende: een over
zicht geven van de toeristische kaarten die in
Nederland worden uitgegeven, nagaan hoe ze gepro-
dueeerd worden, van welke gebieden ze uitkomen,
en zo mogelijk ook nog nagaan of ze ook aan de - soms
veronderstelde - vraag voldoen. De kaarten zijn in
zoverre niet vergelijkbaar omdat ze niet op hetzelfde
gebied betrekking hebben. Aanvankelijk dachten we
dat wel te kunnen realiseren, door bij voorbeeld alle
kaartproducenten om een fragment van een kaart waar
Ommen op stond te vragen, maar door verschillende
schalen en verschillende bestemmingen van de kaarten
bleek dat toch niet haalbaar. We bieden nu een staal-
kaart van bijna alle Nederlandse toeristische land-
schappen, met uitzondering van Zuid-Limburg. En
we zijn alle bedrijven en diensten die 700 exemplaren
van hun kaartfragmenten kosteloos ter beschikking
van het Kartografisch Tijdschrift hebben gesteld daar
bijzonder dankbaar voor.
We zullen hieronder eerst de kaartbijlagen beschrijven
met een aantal standaardgegevens en enige op- en
aanmerkingen, vervolgens de geografische verdeling
van de bladuitsneden nagaan en vergelijkbare kaarten
naast elkaar zetten.
OVERZICHT EN WIJZE VAN PRODUCTIE
1. ANWB toeristenkaart schaal 1 100.000, blad 9,
Zeeland.
Formaat 56 x 92 cm. Ledenprijs f 5,35, verkrijgbaar
bij ANWB kantoren, en tegen meerprijs bij de boek-
handel. Verschijnt eens in de 2 jaar. Oplage van de
kaart van Zeeland 16.500. 6 drukgangen.
Doelgroep: automobilisten, bromfietsers en fietsers.
Kaartuitsnede: fragment Middelburg-Goes.
Vergeleken met de voorgaande edities valt allereerst
de nieuwe bladuitsnede op; de legenda is deels ge-
wijzigd en toont nu meer overeenkomst met de legenda
van de kaart voor vakantie en vrije tijd van de ANW.
(Brom)Fietspaden zijn längs zowel onverharde als
verharde wegen aangegeven.
Opvallend is bij deze kaart altijd de volledigheid van
de topografische informatie en de goede actualisering.
1978. IV. 3 Lustrumnummer
33
