Aan elk patroon van arceringen of andere structuur-
rasters kan, onafhankelijk van de kleur, een eigen
betekenis worden gehecht. Het gebruik van structuur-
rasters voor atlassen is van groot belang, aangezien
deze methode de mogelijkheden verruimt om overeen-
komende tinten van Sen kleur te gebruiken, waarbij
hun leesbaarheid behouden blijft zonder het aantal
drukgangen te vergroten.
Bij het aanbrengen van kl euren in vers chiliende tinten
gebruikt men schalen voor het donkerder of lichter
maken, en voor het verhogen van de wärmte en de
intensiteit van de kleur. Kaarten die een geleidelijke
toename van de indexwaarden aangeven, zoals bijv.
op isolijnenkaarten, past men toe voor uiteenlopende
onderwerpen. Ze komen veelvuldig voor in regionale
atlassen. Er is een ruime verscheidenheid aan kleur-
schalen voor een geleidelijke overgang van koud naar
warm, evenals schalen waarbij tinten door toevoeging
van een grijze kleur donkerder of lichter gemaakt
kunnen worden.
Eiders werd bij de beschrijving van de techniek van
het maken van redactionele ontwerpen de mogelijkheid
vermeld om drukvormen rechtstreeks van het kleur-
ontwerp te verkrijgen door middel van fotografische
kleurscheiding. Met deze methode wordt het aantal
drukgangen niet alleen verminderd en behoeven in
het voorbereidingsproces geen copieerrasters te wor
den toegepast, maar kan men bovendien de vorm-
geving van het kleurorigineel anders benaderen.
Het is mogelijk om iedere willekeurige nuance te
verkrijgen en om overgangstinten of tinten van ver-
schillende intensiteit zonder hun contouren aan te
geven, hetgeen bijzonder belangrijk is voor het weer-
geven van verschijnselen die in de natuur geen duide-
lijke grenzen hebben en geleidelijk overgaan van de
ene kwaliteit in de andere. Hierbij wordt een contras-
terende fotografische kleurenscheiding niet uitgeslo-
ten. De vierkleurendruk op basis van fotografische
kleurenscheiding wordt voorlopig in de kartografische
industrie voornamelijk toegepast voor het reprodu-
ceren van kleurenillustraties, maar deze methode
biedt wijde perspectieven voor de reproduktie van
meerkleurige kaarten.
Bij de vormgeving van kaarten waarin veel elementen
moeten worden opgenomen, wordt niet zelden een zgn.
multi-plan weergave in verschillende niveaus toege
past. Hierbij zal men sommige elementen door middel
van een levendige kleur of door de grootte der Sym
bolen naar de voorgrond trekken en er door het vorm-
geven van de andere elementen in zachte tinten of
arceringen voor zorgen dat deze de achtergrond vor-
men van de hoofdinhoud van de kaart. Zo kan bijv. de
spreiding van Scholen en medische instellingen, welke
wordt aangeduid door middel van puntsymbolen, worden
weergegeven op een achtergrond van bossen en relief.
Op vele kaarten van de natuurlijke hulpbronnen is het
mogelijk door het toepassen van zachte vlaktinten
heldere en duidelijke Symbolen te gebruiken voor de
natuurlijke hulpbronnen en de evaluatie daarvan voor
hun huidig en toekomstig gebruik. Multi-plan methoden
maken het mogelijk de inhoud van de kaarten te ver-
rijken zonder dat de leesbaarheid achteruitgaat.
Sommige methoden van vormgeving kunnen dienen als
een effectief middel voor generalisatie. Voor elk
onderdeel van de kaartinhoud kunnen de qua betekenis
of kwantitatieve eigenschappen voornaamste objecten
worden benadrukt door de grootte van de Symbolen, de
sterkte van het kleurcontrast, enz. Dat gebeurt bijv.
op een bodemkaart van een taiga-gebied waar de beste,
voor landbouw geschikte, bodemsoorten geaccentueerd
worden door middel van een heldere kleur (verschil
lende soorten tsjernozem welke zieh in smalle stroken
längs de rivier bevinden).
Op analoge wijze wordt op een vegetatiekaart de kleur
of tint van inheemse biologische levensgemeenschappen
en relictvormen versterkt. Scherpe kleurgrenzen in
een getrapte schaal van isolijnen staan in verband met
kwalitatieve verschillen en op deze wijze worden ge-
bieden van verschillende betekenis geaccentueerd. In
dit opzicht zijn hypsometrische kaarten kenmerkend;
een duidelijk uitkomen van de orografische strueturen
is in vele opzichten afhankelijk van een weloverwogen
keuze van de kleurenschaal. Bij het vaststellen van de
afmetingen van Symbolen in een proportionele schaal
kan men rekening houden met de waarde van het ver-
schijnsel op bepaalde punten. Soms wordt den gradatie
in twee verschillende aspecten van een symbool uit-
gedrukt teneinde de objecten te definieren volgens hun
betekenis.
Zodoende dragen de vormgevingsmethoden niet alleen
bij tot verbetering van de leesbaarheid van de kaart,
maar ook tot het beter doen uitkomen van de hoofd
inhoud Dit is een belangrijke taak die bij het gene-
raliseren hoort. Tenslotte wordt door een welover
wogen vormgeving het met elkaar vergelijken van de
kaarten van een atlas vergemakkelijkt en bijgevolg
ook het gelijktijdig gebruik van deze kaarten. Vanuit
dit standpunt gezien zijn nuttig: een zekere normali-
sering van de overeengekomen Symbolen, in het bij
zonder het vastleggen van een uniforme uitvoering of
kleur van de tekens van objecten die op meerdere
kaarten worden herhaald; en toepassing van een ge-
meenschappelijke ondergrond voor kaarten van §§n-
zelfde thematische groep, bijv. bossen en schadu-
wering, een landschapsondergrond in oplichtende tin
ten, een ondergrond van natuurzones of natuurge-
bieden.
1978.IV. 4
17
