Kaartproduktie in zeefdruk
W. Leibbrand
Z eefdruktechniek
Men zou kunnen denken, dat de bekende drukprocede's
- hoogdruk, vlakdruk en diepdruk - elke produktie-
opdracht kunnen vervullen. Dat is blijkbaar niet het
geval, want de laatste 20 jaar hebben bewezen, dat
de eisen van technici, industriele vormgevers en
mensen van het reclamevak gestegen zijn.
Missehien heeft de herontdekking van het zeefdrukken,
door zijn veelzijdige toepassingsmogelijkheden, de
opdrachtenlawine wel zelf in beweging gebracht. In
elk geval bewijst de ontwikkeling van het "vierde"
drukprocede in de jaren '50 en '60 van onze eeuw, dat
de zeefdruk op vele gebieden bestaansrecht heeft.
Deze constatering behelst tevens de uitspraak, dat de
zeefdruk geen "concurrent" wil zijn van de klassieke
drukmethoden en dit ook niet kan zijn, doch dat met
dit procede lacunes kunnen worden opgevuld, wat
voor de producenten van drukwerk tot nu toe niet
mogelijk was. Dat tevens voor de vindingrijkheid en
de technische toepassing nieuwe deuren geopend wor
den, zij hier slechts terloops opgemerkt.
Basisprincipe van het zeefdrukken
De zeefdruk behoort tot de zgn. "doordrukmethoden".
Een houten of metalen raam wordt bespannen met een
fijn en stevig weefsel. Deze "zeef" wordt door een op-
geplakte, een opgekopieerde of als transfer opge-
brachte sjabloon afgedekt op de plaatsen waar geen
drukinkt mag doorkomen. De vrije, inkt doorlatende
plaatsen geven het drukbeeld. Onder deze drukvorm
die bijv. met een Scharnier opklapbaar bevestigd is
aan een vlakke tafel, wordt het te bedrukken object
- papier, folie - ingelegd.
Met de rakel wordt nu de dik vloeibare inkt van boven
af over de zeef gerakeld. De zeefdrukvorm wordt
daarbij tegen het te bedrukken materiaal geperst en
de inkt wordt gelijktijdig door de open plaatsen van
het drukbeeld op het materiaal gebracht; het "door-
drukken" is nu geschied.
De zeefdrukmethode heeft zieh in de laatste 10 jaar
als technisch procede zo ver ontwikkeld, dat het,
met inachtneming van de bijzondere eigenschappen
van de zeefdruk, ook mogelijk is haar voor de kaart
produktie te gebruiken.
Met speciale zeefdruk-kopieer-lagen kunnen verschil
fende kaartsoorten, naar gelang van de struetuur van
het kaartbeeld, fototechnisch op een zeef worden over
gebracht. Daarbij speien de drukvorm, de hulpmid-
delen bij de druk en de drukmachine een bijzondere
rol.
In tegenstelling tot de klassieke drukprocede's bestaat
bij de doordruk de mogelijkheid, om bij een transpa-
rant drukblad "met zieht" te drukken en daarbij voor
iedere drukgang de meest optimale kleurpassing te
bereiken. Deze mogelijkheid is bij het zeefdrukken
van kaarten van bijzondere betekenis, omdat bij de
kleine oplagen, die uiteraard via dit procede worden
vervaardigd, de kleurpassing door het "met zieht"
drukken geen probleem meer vormt.
Z eefdr ukr am en
Om een goede passing te bereiken is het zeefdrukraam
van grote betekenis. Het raam moet de hoge spanning
van het weefsel permanent opvangen en dient, om
iedere vervorming te vermijden, maximaal bestand
te zijn tegen mechanische, fysische en chemische in-
vloeden. Bij toenemend drukformaat worden de eisen
t. a. v. de trekvastheid en van het bestand zijn tegen
scheluwtrekken van het raam grotermateriaaldikte
en profielhoogte dienen derhalve in verhouding tot
het raamformaat te worden bepaald. In de praktijk
hebben Vierkante of driekantige raamprofielen met
een wanddikte van 1,5 -2,5 mm en een profielhoogte
van 20 - 50 mm bewezen goed te voldoen.
Houten ramen kunnen alleen worden gebruikt voor
kleinere drukformaten met geringere eisen wat betreft
maatvastheid en kwaliteit.
Het zeefdrukraam kan zijn:
- een star of opspanraam,
- een spanraam of zelfspannend raam.
Voor het zeefdrukken van kaarten is het opspanraam
volgens de opgedane ervaringen het meest geschikt
omdat door het voorspannen van het weefsel een vast-
gestelde maatbestendigheid kan worden bereikt.
De grootte van het raam van de drukvorm dient van
een zodanig formaat te zijn, dat de zeef aan alle vier
zijden telkens ca 15 cm groter is dan het te drukken
beeld; daardoor blijft voldoende oppervlak van het
zeefdrukgaas vrij, zodat voor een vertekeningsvrije
overdracht bij de druk met afsprong plaats vindt, en
er ook ruimte voor de drukinkt en de rakelomstelling
is.
Het zeefdrukgaas
Door een gaas te kiezen, dat aangepast is aan het be-
oogde doel, kan rekening worden gehouden met de
verschillende toepassingsmogelijkheden en de uiteen-
lopende eigenschappen van het te bedrukken materiaal
evenals met de speciale eigenschappen van de drukinkt
voor wat betreft viscositeit, fijnheid van het pigment,
kleur- en dekkingskracht. Het resultaat van de druk
kan daardoor op de volgende punten van te voren wor
den bepaald:
- dikte van de op te brengen inktlaag en dus de dek
kingskracht en het inktverbruik;
- droogtijd;
10
1979.V.l
