De Rotterdamse Havenroute
J. Meijer
Het was indertijd de bedoeling in het lustrumnummer
van het Kartografisch Tijdschrift ook een bijdrage van
de Afdeling Kartografie van de Dienst Gemeentewer-
ken Rotterdam op te nemen. Door omstandigheden kon
nu pas aan dit verzoek worden voldaan.
Bij deze dankt zij vooral de opdrachtgever, het Haven-
bedrijf van de gemeente Rotterdam, dat in dit tijd
schrift de kaartfolder van de Rotterdamse Havenroute
als bijlage opgenomen kon worden.
Inleiding
Het zal de meeste lezers vreemd voorkomen een
"ANWB-uitgave" als toeristische kaart van de gemeen
te Rotterdam aan te treffen, doch dit is niet zo moei-
lijk te verklaren. Met het oog op de bewegwijzering in
het terrein en de verspreiding van de kaart bestaat al
jarenlang een samenwerking tussen Rotterdam en de
ANWB voor deze uitgave.
Met uitzondering van de titelpagina, is de gehele
kaartfolder een op zichzelf staande produktie, en dient
daarom als kaart ook niet vergeleken te worden met
de andere toeristische routekaarten uit de ANWB-
serie, welke alle naar inhoud en vormgeving hetzelfde
karakter hebben.
In dit artikel zullen de kenmerkende verschillen tussen
deze routekaart en de andere ANWB-routekaarten aan-
gestipt worden.
Vaststelling van de kaartschaal en de
u i t s nede
In deze kaart is de route het belangrijkste uitgangs-
punt en daarom kon alle overige kaartinformatie tot
een minimum beperkt blijven. De kaart moet buiten
het gestelde doel, "de route", niet tot een ander ge-
bruiksdoel leiden. Er zijn voldoende uitgaven van
toeristische aard, stadsplattegronden en andere kaar-
ten, waarop het in deze kaartfolder voorkomend gebied
is weergegeven.
De havenroute wil de mensen een toegang verschaffen
tot de levendige en imponerende activiteiten in een
wereldhaven. Het geven van een zo volledig mogelijk
beeld van het Rotterdamse zeehaven- en industrie-
terrein was daarom een tweede belangrijke voorwaar-
de voor het ontwerp van deze kaart.
Op bijna alle toeristische kaarten is het zeehaven- en
industriegebied niet gedetailleerd aangegeven (overi-
gens zeer begrijpelijk en juist) en de vaak sterk
gegeneraliseerde en geschematiseerde weergave daar-
van verschaft de kaartgebruiker onvolledige en vaak
onjuiste informatie van een zeer complex gebied.
Een derde voorwaarde voor het ontwerp was, het geven
van die informatie, welke de toerist van buiten de
stad op de gemakkelijkste wijze naar het begin (of een
ander punt) van de route zou leiden om onnodig gezoek
in een vreemde stad te vermijden. Daartoe was het
nodig de verkeersruit van autosnelwegen om Rotter
dam met de aansluitingen op te nemen. De genoemde
voorwaarden, "Route" - "Zeehaven en industrie
gebied" - "Verkeersruit met aansluitingen" bepaalden
dan ook de grenzen van het af te beeiden gebied.
Begrijpelijk is nu ook, dat niet teruggegrepen kon
worden op reeds bestaande topografische of andere
ondergronden van kaarten van de gemeente Rotterdam.
Deze zijn veel te gedetailleerd, en bovendien bevatten
die kaarten ook uitsluitend het grondgebied van de
gemeente. Daarom werd besloten een geheel nieuwe
kaart te ontwerpen en deze volgens een doelgerichte
conceptie te graveren op de uitgaveschaal (dus 1:1).
De lay-out van de gehele kaartfolder bepaalde mede
de uitsnede en de schaal van de kaart. Door het lang-
gerekte, betrekkelijk smalle gebied van Rotterdam-
Europoort kon de kaart boven de vouwlijn geplaatst,
naast de titelpagina. Om plaats te scheppen voor een
legenda moesten naast de titelpagina 5 pagina's voor
de kaart met legenda beschikbaar zijn. Er is naar
gestreefd de kaartschaal zo groot mogelijk te kiezen.
Na veel passen, meten en draaien binnen de beschik-
bare ruimte, waarvan vooral de breedte bepalend was
(20 cm), werd uiteindelijk de kaartschaal 1 70.000
gekozen. Vervolgens werd het rechter kader zodanig
bepaald dat op het laatste bovenfacet een legendavak
ter beschikking van 10 cm breed overbleef. Het kader
snijdt een deel van het noordelijke en noordoostelijke
stadsgebied van Rotterdam af, doch dit werd voor
deze uitgave niet bezwaarlijk geacht.
Legenda en kaartdredaktie
Nu de uitsnede vastgesteld was, kon de kaartinhoud
redaktioneel uitgewerkt worden. Hiertoe werd eerst
de legenda ontworpen.
Bij het legenda-ontwerp diende zieh een extra pro-
bleem aan, en wel het feit dat de kaartfolder niet
alleen in het Nederlands, maar ook nog in het Engels
en Duits gepubliceerd moest worden. Daar de tekst-
lengten voor Engels en Duits sterk uiteenlopen (het
Nederlands ligt daar gemiddeld tussenin) werd de
legenda zo ontworpen, dat het mogelijk was om
probleemloos per taal (in zwart) de oplage te reali-
seren, waarbij de kleuren een vaste plaats behouden.
In het legendavak is te zien, dat de voorkomende
rubrieken ontleend zijn aan de eerderbeschreven
reeks voorwaarden. Ze worden dan ook in deze volg-
orde besproken.
1979. V. 2
33
