b n
f
o
lsd&^erf A 1 I llikraSB ^Coo/haveri
k >Y^\ v«\Vi •/i^-SPT
■Hm^W -v .jfö*
DETAILKAART I
DELFSHAVEN e.o.
Schaal 11 5000
O EUROPOINT 0 (1,9 km)
vervolg ROUTEBESCHRIJVING
ROZENBURG (46,8 km)
B 2k. A f\r.
VEER MAASSLUIS
B -A 1L
CALANDKANAAL
O OUD DELFSHAVEN
B A iwi T
o COOLHAVEN-MAASTUNNEL
SPLITSINGSDAM-
HAVENMOND
B 2k A <5- P
CALANDBRUG- (69,3 km)
BRITTANNIEHAVEN
EUROPOORT OOST (72,2 km)
(Merseyweg)
EUROPOORTOOST
(Theemsweg)
(73,3 km) 7e PETROLEUMHAVEN (76,9 km)
ROZENBURGSESLUIS (74,9 km)
B 2k 0L
INT. CENTRUM VOOR (80,6 km)
ZEEVARENDEN „DE BEER"
t/m zie beschrijving bij
detailkaart II hierboven
OOSTVOORNSE MEER
MISSISSIPPI HAVEN (109,5 km)
©MAASVLAKTE (111,2 km)
(Elektrische Centrale)
STRAND-BLOKKENDAM
B 2L. i T(l13'4km)
HAVENBEKKENS IN WORDING
DUINEN-HAVENMOND (117,5 km)
B 2k fl.
4e en 5e PETROLEUMHAVEN
B 2k ACQ (84.3km>
BENELUXHAVEN (ferries)
B iw] 5 (87'6 km)
BENELUXHAVEN (granen)
HARTELKANAAL
B
DETAILKAART
WEST EUROPOORT
6e PETROLEUMHAVEN (96.1 km)
EUROPOORT (ertsen)
B O
BEERKANAAL
2k P
8e PETROLEUMHAVEN
B 2k A (i O (121,6 km)
WESTPLAAT
2k A fL
REKREATIEGEBIED (139,2 km)
BRIELSE MAAS
B P A
SYMBOLEN;
B
0
p
0
A
(L
i
if vTi/sseridifRö
ehflwg
Hävens - West
Ifshaven
O-s. <-m> A 3 "Oo X ,<,3
_y -y
[ÜPsstraat
MAAS
NIEUWl
Kaartproduktie: Gemeentewerken Rotterdam, afd. B11 Landmeten en Kartografie; onderafdeling Kartogratie; 1979
Beginpunt van de Rotterdamse Havenroute is het
Europoint-Complex, waar de kantoren van een
aantal gemeentelijke diensten en bedrijven zijn
ondergebracht. Zo huisvest de middelste kan-
toortoren (gebouw B) het Havenbedrijf der ge-
meente Rotterdam, dat zieh sinds 1978 presen
teert als 'Häven van Rotterdam'. De gemeente-
raad van Rotterdam steh het havenbeleid vast,
want de haven is een gemeentelijke haven. Het
Havenbedrijf adviseert het gemeentebesruur.
doet voorstellen, dient plannen in en voert beslui-
ten van de raad uit. Het zorgt voor de aanleg en
exploitatie van havens en haventerreinen de in-
frastruktuur. Sinds de vorige eeuw heeft de ge-
meente Rotterdam ruim drie miljard gülden in
die infrastruktuur geinvesteerd! Het bedrijfsle-
ven verricht vele taken in het havengebied. Het
De als park uitgevoerde Rozenburgse Boulevard
met speelgelegenheid voor kinderen is de hoofd-
waterkering ter bescherming van het op oor-
spronkelijk polderniveau gelegen dorp Rozen-
burg. Het dorp is volledig door opgehoogd
havenindustrieterrein 6m) en dijken ingesio-
ten. Het noemt zieh het groene hart van Euro-
poort.
(48,2 km)
Tussen Maassluis en Rozenburg wordt door de
Provinciale Waterstaat een frequente veerdienst
met kopladers onderhouden. Het oude rivierstad-
je Maassluis ligt achter de dijk met dicht opeen-
gedrongen steile straatjes, smalle grachtjes en
klapbruggen. Rondom het stadje groeiden mo
derne woonwijken. Het was eertijds de thuisha-
ven van 's werelds sterkste zeesleepboten van
Smit; in 1975 werd de 'Smit Rotterdam' met een
vermögen van 22.000 pk als sterkste sleper ter we-
reld in bedrijf gesteld, gevolgd door het zuster-
schip 'Smit London'. Dirkzwager Koninklijke
Scheepsagentuur is een uniek bedrijf, gehuisvest
in het gele gebouw nabij de haveningang, waar
tevens een van de acht radarposten längs de rivier
is ondergebracht. Per telex of telefoon meldt dit
bedrijf de aankomst van schepen in de haven-
mond aan belanghebbenden zoals de douane, de
stuwadoor en de cargadoor, maar ook de
scheepsleverancier en de wasserij. Bovendien
treedt Dirkzwager op als telegraafkantoor na
mens de PTT.
(49,6 km)
Ook längs het CalandkanaaI ligt een zware dijk,
die Rozenburg tegen het Noordzeewater be-
schermt. Dit kanaal is door een langgerekt schier-
eiland van de Nieuwe Waterweg gescheiden. Het
is het zeevaartkanaal, dat de havenbekkens in het
Europoortgebied met de Noordzee verbindt. De
Rotterdamse Waterweg tussen Hoek van Holland
en de mond van de Oude Maas heeft een snelweg-
funktie voor de zeevaart naar Rotterdam. Ten
behoeve van de binnenvaart is het Hartelkanaal
aangelegd. Immers, Rotterdam wordt jaarlijks
door zo'n 32.000 zeeschepen en 250.000 Rijn- en
binnenschepen aangelopen. Een telling wijst uit,
dat er dagelijks zo'n 360 zeeschepen en 2.200 bin
nenschepen in de haven aanwezig zijn!
De 7e Petroleumhaven met Steigers en losinstalla-
ties is de meest oostelijke haven voor de VLCC's
en ULCC's (very/ultra large crude carriers) met
een diepgang van 68 voet en meer.
vult de infrastruktuur in met bedrijvigheid en in-
stallaties, uiteenlopend van stukgoedoverslag met
eenvoudige kranen tot petrochemie in enorme fa-
briekscomplexen, de suprastruktuur. Ook hierin
zijn miljarden guldens geinvesteerd! Het moet
dan ook wel een zeer intensief samenspei tussen
gemeente en bedrijfsleven zijn, wat Rotterdam
heeft doen groeien tot een haven met de grootste
overslagcapaciteit ter wereld. En dat moet zo blij-
ven! Op de 20e verdieping bevindt zieh het Haven
Coördinatie Centrum, van waaruit de dagelijkse
gang van zaken op het gebied van beloodsing,
verkeersregeling en veiligheid wordt geleid. In dit
'zenuweentrum van de haven' werken de Kapi-
teinskamer en het Bureau Gevaarlijke Stoffen
van de gemeentelijke Haven- en Loodsdienst Sa
men met de Rijkshavendienst, het Rijksloods-
wezen en het Korps Controleurs Gevaarlijke
Stoffen van het rijk. Het centrale punt van
waaruit de operationele dienst in de haven
gestuurd wordt is de Kapiteinskamer. Verbindin
gen worden onderhouden met alle radertjes
zowel overheid als partikuliere bedrijven die
het havenmechanisme soepel draaiende houden.
De Kapiteinskamer wijst ook de binnenkomende
schepen ligplaats aan. Deze zeetijdingen kan men
beneden in de hal (rechts) aflezen. Op een voor
Nederland unieke wijze geeft men daar informa-
tie over de rond 360 zeeschepen, die een ligplaats
in het havengebied hebben. Een intercom biedt
aan betrokkenen de gelegenheid tot het vragen
van nadere iniiehtingen aan de Kapiteinskamer.
(3,5 km)
Het lag in de lijn van de middeleeuwse stedelijke
politiek, dat de stad Delft bij toenemend handels-
verkeer van Schiedam noch Rotterdam afhanke-
lijk wilde zijn en daarom een eigen verbindings-
kanaal naar open water (Delfshavense Schie)
groef met aan de mond daarvan een van haar af-
hankelijke haven, Delfshaven (14e eeuw). De al
ras bloeiende haven dreigde echter de moederstad
te overvleugelen; haar macht werd dus door de
Delftse vroede vaderen ingetoomd. Zo kon Delfs
haven in 1886 een deel van Rotterdam worden.
Als beschermd stadsgezicht blijft een stuk ge-
schiedenis voor de toekomst bewaard en is Delfs
haven een rondwandeling nu of later
waard. Een beschrijving van enkele punten volgt
hierna (geen beschreven en bewegwijzerde wan-
delroute).
Het geboortehuis van Piet Heyn (Piet Heynstraat
6) werd in de 19e eeuw herbouwd. Deze beroem-
de en veel bezongen Hollandse zeeheld werd op
27 november 1577 in Delfshaven geboren. Hij
werd befaamd in de Hollandse geschiedenis om-
dat hij tijdens de 80-jarige oorlog met Spanje
(1568 - 1648) in de baai van Mantanzas de Spaan-
se 'zilvervloot' veroverde. Zijn standbeeld Staat
op het Piet Heynsplein.
Het oude graanpakhuis 'De Dubbelde Palm
boom' (Voorhaven 12) stamt uit het begin van de
19e eeuw en herbergt nu na een grondige restau-
ratie het Historisch Museum der gemeente Rot
terdam. In de 'Bonte Hond' op de bovenverdie-
ping kan men zieh een kopje koffie op de Delfs
havense gedistilleerde manier en een tosti laten
smaken.
Het Zakkendragershuisje (Voorstraat 13) was
vanaf 1653 de plaats, waar de zakkendragers (de
havenwerkers van toen) zieh verzamelden bij het
luiden van een klokje in het torentje, het teken,
dat er een schip was binnengelopen en er weer
werk aan de winkel was. Het hoogste aantal ogen
op de in de 'smakbak' geworpen dobbelstenen
maakte uit wie het werk kreeg! Het gebouwtje,
nu deel van het historisch Museum, huisvest een
originele tingieterij in vol bedrijf. Allerhande tin-
nen voorwerpen, op de manier van weleer ge-
maakt, zijn er voordelig te koop! De boog onder
het kraanhuis boven het water van het kolkje laat
zien, dat dit deel van het Zakkendragershuisje
vroeger een taak had bij het openen en sluiten
van de sluisdeuren van de Aelbrechtskolk, de
oude verbinding tussen de Voorhaven en de Ach-
terhaven.
Cafe Koos Trotsenburg (Voorstraat la) is een
voorbeeld van de wijze, waarop de geschiedenis
van Delfshaven wordt levend gehouden. Is de ruit
een afbeelding van de 'Mayflower' van de Pil-
grimfathers of van de 'Groene Draeck', het ad-
miraalsschip van Piet Heyn? Het gebouw dateert
uit omstreeks 1910.
De voormalige 'Stoomdistilleerderij en Likeur-
stokerij' (Havenstraat IIb) dateert uit het begin
van deze eeuw en bood onderdak aan de distil-
leerderij van H. Hellebreekers Zn. Er waren er
vroeger heel wat in Delfshaven! Het oude Hen-
kespand (Voorhaven 21) met de 'Ooyevaar' als
symbool van de oude distilleerderij huisvest thans
een dependance van de Rotterdamse Akademie
van Beeidende Künsten, terwijl de gemeente Rot
terdam er ook een aantal ateliers ten behoeve van
Rotterdamse kunstenaars heeft ondergebracht.
Galerie 't Venster is een expositiezaal.
De Oude of Pelgrimvaderskerk, die uit 1416 da
teert, speelt jaarlijks 'een rol' in Thanksgiving
Day, wanneer de Amerikaanse gemeenschap hier
op 23 november bijeenkomt om een moment in
het verleden te verwijlen. Op 22 juli 1620 scheep-
ten de Pilgrim Fathers, veelal Engelse wevers,
zieh na een verblijf van 17 jaar in Nederland in
op de 'Speedwell' om in Noord-Amerika een
nieuw leven in vrijheid van geloof te beginnen.
Zij werden er de grondleggers van New England.
Het voormalige raadhuis van Delfshaven (Ael
brechtskolk 12) is oorspronkelijk gebouwd als
woonhuis voor stadsdienaren en als pied terre
voor de Heren van het Delftse stadsbestuur, mo-
gelijk reeds vöör 1417. Het gerestaureerde ge
bouw huisvest de internationaal befaamde verza-
meling historische prenten en tekeningen, bekend
als de 'Atlas van Stolk'.
Cafe 'de Oude Sluis' (Havenstraat 7) is in 1912 in
de stijl van de 17e eeuwse Hollandse renaissance
gebouwd. Tot 1909 stond hier de Waag van
Delfshaven. De sluis met zijn eb- en vloeddeuren
dateert uit 1775.
Q (4,2 km)
De schutkolk in Delfshaven voldeed in de zeiltijd
aan redelijke eisen, maar de kapaciteit werd na-
dien te gering. Een betere vaarweg voor de Schip
pers werd gevonden in de aanleg van de Coolha-
ven, de laatste binnenhaven, die door Rotterdam
tussen de beide wereldoorlogen in werd gegraven
tussen de Delfshavense Schie bij de Lage Erfbrug
en de Parkhaven. De Coolhaven werd genoemd
naar het land tussen Rotterdam en Delfshaven,
dat van ouds als het Ambacht van Cool bekend
stond. Nabij de Coolhaven (links) Staat ook het
grote administratiegebouw van het gemeentelijk
elektriciteitsbedrijf (GEB), jarenlang het hoogste
huis van Europa. Thans domineert echter het Wit
te complex van de medische fakulteit van de
Erasmus Universiteit Rotterdam met het acade-
misch ziekenhuis Dijkzigt. De Parksluizen vor-
men de verbinding voor de binnenscheepvaart
tussen de rivier en de Coolhaven. Het gebouw
met het gebogen dak is het Centraal Belastingge-
bouw. De Parkhaven werd als zeehavenbekken
tussen 1890 en 1909 gegraven en het was van hier-
uit dat lange tijd de handel met Londen floreerde
(Batavierlijn). De haven heeft zijn oorspronke-
lijke funktie verloren, maar Staat nu o.m. ten
dienste van de oliewinning in de Noordzee (off-
shore-industrie). Aan de Parkhaven Staat bij het
aantrekkelijke wandelpark waar de eerste
Noorse Zeemanskerk Staat en de Heuvel een
riviergezicht over de Parkkade biedt (ligplaats
van bezoekende oorlogsschepen) Rotterdam's
blikvanger, de bijna 200 m hoge Euromast. 35
km verderop ligt de Noordzee, bij goed weer van
boven af te zien. Over die afstand strekt ook de
haven zieh uit!
In 1937 werd met de bouw van de Maastunnel be
gonnen. Het stadsbestuur kon de tunnel in 1942
helaas zonder feestelijk vertoon openstel-
len: twee buizen voor auto's, een voor fietsers en
een voor voetgangers. In november 1939 werd het
eerste tunnelstuk afgezonken. Op 14 februari
1942 worden de deuren van de roltrappengebou-
wen opengezet en zien drie Charloise kwajongens
tot hun verbazing de roitrappen in beweging. Zij
kunnen het niet laten en nagestaard door enige
glimlachende bedrijfsingenieurs van Gemeente
werken verdwijnen zij op een onderzoekingstocht
in de tunnel. Geen nieuws; radio en kranten zwij-
gen, maar de dag erna weet de hele bevolking het:
de tunnel is open!
(58,7 km)
Westelijk van de 7e Petroleumhaven met een aan
tal tankopslagbedrijven ligt de kleine Donauha-
ven, waar Esso Chemie een kunstmestfabriek
heeft gebouwd voor de produktie van ureum en
kalkammonsalpeter. Aan de Weserhaven heeft
Konam een fabriek voor de produktie van orga
nische zuren (o.a. azijnzuur). Aan de 5e Petro
leumhaven, waar Gulf een raffinaderij heeft ge-
vestigd, en aan de 4e Petroleumhaven hebben de
grote oliemaatschappijen hun tankopslaginstalla-
ties, vanwaar de met grote tankers aangevoerde
ruwe olie per pijpleiding of kleinere tanker naar
raffinaderijen in zowel binnen- als buitenland
wordt afgevoerd. In de splitsingsdam is de
Scheurhaven aangelegd, waar de Europoort-
havensleepboten hun ligplaats hebben. Haven-
sleepboten, zoals de 'Hoeksebank' en de 'Schei
debank' (vermögen 2.800 pk) en de 'Smithbank'
en de 'Indusbank' (vermögen 3.400 pk) behoren
tot 's werelds modernste en sterkste havensleep-
boten en verlenen assistentie aan de enorme in- en
uitvarende tankers. Vijftien slepers bieden in Eu-
ropoort een gezamelijk vermögen van 36.000 pk
aan. Een smalle doorgang t.b.v. het havendienst-
verkeer doorbreekt de splitsingsdam. De zwart/
wit en rood/wit geblokte vuurtorens op de split
singsdam vervullen evenals de hier aanwezige ra-
darpost een taak in het navigatiesysteem (zie ook
48). Aan de overzijde van de Nieuwe Waterweg
ligt Hoek van HollandRotterdam aan Zee), van
waar met een viertal moderne ro-ro veerschepen
(dag- en nachtdienst op Harwich) passagiers met
hun auto's in ca. 6/2 uur worden 'overgezet'.
Aan de mond van de Beneluxhaven heeft op- en
overslag van granen en derivaten plaats en längs
de voortzetting van het Calandkanaal staan de
grote lostorens van het Ertsoverslagbedrijf Euro-
poort indrukwekkend te zijn.
De Calandbrug vormt met zijn vier betonnen hef-
torens een markant punt in dit gebied. Het be-
weegbare gedeelte, een massa van 2600 ton, kan
in 60 seconden ruim 38 m worden geheven, waar-
door een doorvaarthoogte van 50 m wordt be-
reikt. Om de Brittanniehaven heen met gezicht op
de Rozenburgsesluis en de Containerterminal van
Bell Lijn volgt de met bomen en heesters om-
zoomde weg de gebogen spoordijk. Dit dichtbij
Rozenburg gelegen, nog beschikbare havenge
bied zal een daarop afgestemde bestemming krij-
gen (b.v. geen chemie). Zo zal Quick Dispatch
B.V. hier een auto-terminal stichten. In 1978 ver
werkte dit bedrijf 150.000 auto's in het Eemha-
vengebied. Door nu al deze aktiviteiten aan de
Brittanniehaven te concentreren krijgt Quick Dis
patch in het Eemhavengebied weer ruimte voor
ander werk.
In het gebied rond de Brittanniehaven begon Im
perial Chemical Industries (IC1) in 1962 met de
bouw van de eerste fabrieken voor de vervaardi-
ging van kunststoffen en petrochemische Produk
ten, waaronder plastics. Nu bieden al zo'n dozijn
fabrieken werk aan ruim 2000 man. De benodig-
de grondstoffen worden o.m. betrokken van na
hegelegen industrieen, die hun Produkten per
pijpleiding afleveren.
typen. Containerladingen aardappelen, graan,
melkpoeder, hooi en pallets met bakstenen zijn er
voorbeelden van. Achter een brede bossage biedt
de Rozenburgsesluis de scheepvaart een verbin-
dingsweg tussen Hartelkanaal en Calandkanaal.
De maximale schutlengte van de gehele sluis is
299 m en de schutbreedte is 23,4 m. De sluis is
door middel van tussendeuren ook in gedeelten te
benutten. Bij open deuren zorgt een vertikaal
luchtbellensysteem, dat zout- en zoet water ge
scheiden blijven. Van het centrale bedieningshuis
wordt de sluis slechts door een man bediend, die
hiertoe een arsenaal van hulpmiddelen tot zijn
beschikking heeft. In de Neckarhaven waar
onder de haveningang ook een luchtbellengordijn
ligt, maar hier om verontreiniging van het ka-
naaloppervlak bij oliemorsing in de haven te
voorkomen worden riviertankers beladen.
Oxirane Chemie (Nederland) produeeert een ke-
ten van basisgrondstoffen voor de vervaardiging
van synthetische materialen. Zo wordt o.m. uit
propyleen, dat van Shell wordt betrokken propy-
leenoxyde gemaakt, dat deels weer door Shell
wordt afgenomen, deels door ICI wordt ver
werkt. Voor dit proces is veel zuurstof en pro-
cesstoom nod:g. Daartoe heeft Air Products Ne
derland op een terrein achter Oxirane een lucht-
scheidingsfabriek gebouwd ('sneeuwbaleffect').
De Cementfabriek Rozenburg, 'Robur', is een
hoog geautomatiseerd en gemechaniseerd be
drijf, dat als een van de grootste cementfabrieken
van Nederland een jaarcapaciteit van bijna een
miljoen ton heeft. Climax Molybdenum vervaar-
digt uit geconcentreerd molybdeen-erts (MoS2)
onder een temperatuur van 600° C technisch
molybdeen-oxyde (Mo03) hetgeen vooral in de
staalindustrie gebruikt wordt voor het maken van
diverse soorten roestvrij staal. Ook wordt er
ammonium-molybdaat vervaardigd, dat wordt
geieverd aan de chemische industrie (katalysato-
ren). Alcoa Nederland vervaardigt uit aluinaar-
de, dat uit Suriname wordt aangevoerd, Tabular-
aluminiumoxyde, o.m. geschikt als bekledings-
materiaal in de keramische industrie. Ook
calcium-aluminaat voor vuurvaste ovenbekleding
is zo'n produkt. Het kalksteen daarvoor komt uit
Belgie, Duitsland of Engeland.
Bell Lijn B.V. onderhoudt regelmatige container-
diensten tussen Rotterdam en een aantal havens
in Engeland en Ierland. Het is een volledig gelnte-
greerd bedrijf met eigen schepen, Containers,
wegvervoer, haven- en achterland terminals, dat
ook zelf de markt onderzoekt op nieuwe lading-
Rondom de 7e Petroleumhaven ligt een aantal
tankopslag-installaties, waar ruwe olie wordt op-
geslagen ter verdere doorvoer öf per pijpleiding
naar Duitsland, Belgie, Amsterdam en Vlissin-
gen, of per tanker naar diverse zeewaartse Euro-
pese bestemmingen. Ook vindt opslag van olie-
produkten ter verdere doorvoer plaats.
B A iwt wc 1 km
De Stichting Zeemanswelvaren, die nauw samen
werkt met het Rotterdamse Gemeentelijk Bureau
Sociale Zorg voor Zee-, Rijn- en Binnenvaart, wil
met dit zeemanscentrum de zeelieden, die vaak
kortstondig in het uitgestrekte havengebied ver-
blijven, wat gezelligheid en huiselijkheid bieden.
Er zijn mogelijkheden voor logeren, recreatie,
sport, enz. Ook is er een cafe-restaurant. Ga er
eens binnenkijken! U bent er welkom! De Noor
se Zeemanskerk, de 'Kong Olav Kapell', werd
hier speciaal voor de bemanningen van Noorse
tankers gebouwd, maar ook andere zeelieden zijn
er welkom.
(106,0 km)
In 1950 werd de Brielse Maas aan de westkant
van de zee afgesloten (eerste fase van het Delta
plan). Vöör de kust ontstond toen in de oude ri-
viermond een zandbank, de Westplaat, die in
1966 met de kust verbünden werd. Zo kon eind
1966 die oude riviermond, het Brielse Gat, ook
van de zee worden afgescheiden. Toen begon de
aanleg van de Maasvlakte. Uit het nieuwgevorm-
de meer pompten zuigers enorme hoeveelheden
zand in zee, waarmee vanaf de Westplaat een
dam van 4 km in zee werd aangelegd. In de luwte
daarvan werd het eerste land gevormd. Op de
Maasvlakte ligt bij de ingang van de Mississippi-
haven een tankopslag-installatie van de N.V. Ne-
derlandse Gasunie voor 75 miljoen mJ aardgas,
dat in vloeibare vorm (volume is dan 600 x klei
ner) als buffervoorraad voor gebruik bij hoge
verbruikspieken in het sterk gei'ndustrialiseerde
Rijnmondgebied moet dienen. Bij afkoeiing tot
163°C onder nul wordt het mengsei van methaan
en ethaan vloeibaar, terwijl voor het vloeibaar
maken van stikstof tot 191 °C onder nul moet
worden afgekoeld.
De allergrootste ertsschepen van 250.000 ton dw
lossen in de Mississippihaven bij het Europese
Massagoed Overslagbedrijf (EMO) hun erts (los-
capaciteit 3000 ton per uur per lostoren). Een
smalle dam Scheidt de Hartelhaven met ertsbela-
dingsinstallaties voor duweenheden van de zeeha-
ven. Ook per trein wordt ijzererts naar het ach
terland vervoerd. Een rangeerrobot trekt de lange
ertstrein langzaam maar ges>aag onder de moder
ne laadinstallaties door. Zonder te stoppen wor
den de wagons een voor een volgestort. Een druk
op de knop en 56 ton erts valt uit de stalen laad-
bak en doet de wagon diep in z'n veren zakken.
Vier grote diesellokomotieven trekken 30 tot 50
wagons snel het achterland in. Ook kolenoverslag
zal hier in toenemende mate plaatsvinden, nu de
steenkool als energiedrager uit milieu- en econo-
mische overwegingen meer aan betekenis wint.
Tegen 1985 zal een aparte Maasvlakte Kolen Ter
minal in bedrijf komen. Daarin zullen verschil-
lende bedrijven, w.o. SHV en Shell, deelnemen.
Shell is inmiddels met een gei'ntegreerd steen-
kolenbedrijf aktief en heeft haar eigen kolen-
schepen.
Een blikvanger op de Maasvlakte is de electrici-
teitscentrale van het Rotterdamse Gemeente-
Energiebedrijf, waar nu twee grote produktie-
eenheden in bedrijf zijn. Het benodigde koelwa-
ter wordt uit de 8e Petroleumhaven betrokken en
nadien via een koelvijver in de lagune tussen de
blokkendam en het Strand weer afgevoerd. Tus
sen de EMO en de centrale is op het open terrein
door de Haven van Rotterdam een nieuwe Contai
nerterminal voor de nog steeds groeiende contai-
nerstroom gepland.
Een verhoogde zijweg biedt ruime parkeergele-
genheid voor strandgangers.
Het Strand strekt zieh längs de gehele westzijde
van de Maasvlakte uit. Hier is ook de aanzet van
de 4'A km lange blokkendam, die overgaat in de
längs de noordkant van de Maasvlakte liggende
zuidwal, een zandlichaam van 2'/2 km. De blok-
kendammen ook de noorderdam dus wer
den met speciale stortvaartuigen aangelegd als fil-
terdam: miljoenen tonnen grind, bazalt en breuk-
steen aangevoerd per zee- en binnenschip en trein
werden in lagen op hun plaats gestrooid en ten-
slotte afgedekt met betonblokken; 55.000 van die
blokken (43 resp. 50 ton) werden daartoe ter
plekke aangemaakt.
(115,8 km)
Het nieuwe kustlicht vervangt de oude vuurtoren
in Hoek van Holland, die na de havenuitbreiding
te ver landinwaarts stond. De 65 m hoge toren
laat zijn licht (3'/2 miljoen kaars) bij helder weer
over 44 km zee uitstralen en Staat in een terrein
waarvan het zand is ingezaaid (en daardoor vast-
gelegd), dat is voorbestemd om havenbekken en
industrieterrein te worden. Met de aanleg van de
Maasvlakte is wel een einde aan Rotterdam's geo-
grafische expansie gekomen. Het doel is nu: een
optimalisering binnen het bestaande havenge
bied. Met Botlek en Europoort groeide de haven
van 1945 tot 1965 van 2000 tot 7000 ha en met de
Maasvlakte kwam er nog eens 3000 ha bijEen
vergelijking: Om 26 miljoen m1 specie uit de
Waalhaven te halen had men 24 jaar nodig; voor
de Maasvlakte met een grondverzet van zo'n 350
miljoen m3 had men maar een paar jaar nodig.
Als al dat zand zou zijn uitgespreid, dan zou heel
Rotterdam met zijn havens onder een laag van
2m zand liggen! Of een dijk van 8m hoog en 8m
breed van Hammerfest via Rotterdam naar Mar
seille: 5.500 km!
Bij het begin van de kunstmatige duinenrij heeft
men een weergaloos uitzicht op de mond van de
Rijn in de Noordzee, Maasmond geheten. Die
nieuwe, 18m hoge duinenrij onttrekt de olietanks
aan de blikken van Hoek van Holland's bad
gasten. Een visuele afscherming van een land-
schapsbedervend element: een 'Rijntribune'l En
er komt er ook nog eentje längs de zuidkant van
de Maasvlakte. Met goed weer en bij helder zieht
is van de zuidwal af zelfs de Pier en de Boulevard
van Scheveningen te zien. Op de Noordzee sto-
bewegwijzerde route
beschreven punt aan de route
fakultative zijroute
fakultative zijroute niet voor autobussen
hi- havenspoorlijn
tramspoor
Gulf Oil heeft aan de 5e Petroleumhaven een raf
finaderij. Aan de 4e en 5e Petroleumhaven lossen
de tankers ook hun ruwe olie voor Shell, Esso,
Chevron en Gulf gezamenlijk. Aan de 4e Petro
leumhaven is een Station van de Roeiersvereni-
ging 'Eendracht' gevestigd van waaruit de 'roei-
ers' in Europoort opereren. Het is een groep spe-
cialisten, die de trossen op het juiste moment van
de sleepboten overnemen om het schip aan de
kade of aan boeien vast te maken. Zo'n
grote tanker is een heel gewicht wanneer die
doordrukt. Daarom hebben de moderne Steigers
electronische apparatuur om het naderen van een
schip op uiterst voorzichtige wijze te begeleiden.
Het vereist een nauw samenspei tussen haven-
loods op de brug, de sleepboten en de roeiers.
Naast de 5e Petroleumhaven ligt een stuk maag-
delijk terrein met duintjes, begroeid met helm
gras, dat nog geen havenfunktie heeft gekregen!
Aan de Beneluxhaven liggen o.m. de terminals
voor ro-ro veerdiensten op Engeland. De Noord
zee Veerdiensten (North Sea Ferries) B.V. biedt
met de grote moderne passagiersschepen (jumbo
ferries) 'Norland' en 'Norstar' een snelle dage
lijkse verbinding tussen Rotterdam en Hull: een
ideale verbinding met Midden- en Noord-Enge-
land, Schotland, Wales en Ierland (afvaart 18.00
uur; aankomst 08.00 uur). Zo verbindt deze rede-
rij 25 miljoen mensen in Groot-Brittannie met 70
miljoen mensen op het Europese continent. Een
garantie voor het welslagen van zo'n dienst!
TEKEN- EN OPSTELWEDSTR1JD EN HAVENQUIZ
De kinderen kunnen in de moderne passagiersontvangst-
ruimte aan de balie een sticker en eventueel een extra
quiz-formulier afhalen en hun werkstuk ter doorzending
aan de Haven van Rotterdam inleveren! (zie colophon).
Ook de Transport Ferry Service en Townsend
Thoresen onderhouden van hieruit diensten op
Engeland en met name op Felixstowe. Een Steiger
biedt de gelegenheid voor voertuigen om gelijktij-
dig op twee niveaus aan en van boord te rijden.
Het 'Eurocentrum biedt als verzamelgebouw ac-
commodatie voor belastingvrije winkels, een
bankagentschap en een restaurant, terwijl de
bovenverdiepingen kamersgewijs als kantoor-
ruimte zijn verhuurd.
(89,5 km)
De Koninklijke Bunge B.V. behandelt aan de Be
neluxhaven graanschepen tot 125.000 ton dw en
heeft een silo met een opslagcapaciteit van ruim
100.000 ton granen ter beschikking. Twee grote
beweegbare lostorens op de Steiger zorgen voor
een snelle lossing via lopende banden in de silo of
in binnenschepen of zeeschepen tot 20.000 ton.
Op de hoek van Beneluxhaven en Calandkanaal
heeft de Graan Elevator Maatschappij (GEM)
B.V. sinds 1978 een uiterst modern graan- en
derivaten-overslagbedrijf, waar de grootste
graanschepen tot 200.000 ton dw behandeld kun
nen worden. Vier pneumatische lostorens hebben
ieder een capaciteit van 800 tot 1000 ton zwaar
graan per uur, terwijl een aantal drijvende eleva-
toren met een snelheid tot 800 ton/uur kan los
sen. De jaarcapaciteit van de terminal is 12 mil
joen ton. Zeeschepen kunnen aan de zeezijde
worden beladen; voor binnenschepen zijn in de
Dintelhaven uitgebreide voorzieningen. Voor een
lading van 80.000 ton graan zijn circa 200 bin
nenschepen nodig! Zo bood een investering van
150 miljoen (waarvan 8 miljoen voor milieu-
beschermende maatregelen) direkt werk voor 300
man. Tussen Bunge en de GEM heeft Unilever
een sojaverwerkingsbedrijf gebouwd, voor welk
bedrijf door de GEM de overslag en aanvoer ver-
zorgd wordt.
(92,4 km)
Het Hartelkanaal is de eigen vaarweg voor de
Rijn- en Binnenvaart (zie ook 28), die de haven-
industrieen van Maasvlakte en Europoort een
verbinding met het achterland biedt. Het verkeer
op dit kanaal is zo sterk gestegen, dat de capaci
teit van het Hartelsluiscomplex aan de Oude
Maas-zijde thans op ontoelaatbare wijze tekort
schiet. Daarom is in 1979 besloten het Hartelka
naal in open verbinding te brengen met de Oude
Brifsh Petroleum Company
tt-.e 3
Shell
.3 j re we
;4;.
te
Suurhofbrug
Dintelhavenbru
Schaal 115000
Kn.'n,v
r
rtproct
Maas door naast het sluizencomplex een direkte
doorgang te baggeren. Daartoe moeten wel eerst
waterkeringen, zinkers, Steigers, bruggen, enz.
aan deze nieuwe situatie worden aangepast een
werk, complexer dan het lijkt! De lange en kost
bare wachttijden zullen begin 1982 tot het verle
den behoren. Duweenheden voor massaal trans-
port zijn veelgeziene verschijningen op het Har
telkanaal. Op de Rijn zijn thans zo'n 230 duwbo-
ten aktief; krachtige duwers met een machinever-
mogen tot 6000 pk duwen vier bakken (straks zes)
met zo'n 3000 ton erts per bak (diepgang tot 4m)
van Europoort naar het Roergebied en keren di
rekt met lege bakken weer terug, waar inmiddels
weer volle bakken wachten! Daarnaast zoekt een
massaal graantransport zijn weg naar het achter
land.
British Petroleum Steide in 1967 als laatste zijn
'milieuvriendelijke' raffinaderij in bedrijf. Tus
sen de tanks door zijn de los- en laadinstallaties
aan de 6e Petroleumhaven zichtbaar. Daar voe-
ren de grote BP-tankers ruwe olie ter opslag in
het distributiecentrum aan, vanwaar de Europese
BP-raffinaderijen bediend worden (per pijplei
ding of per kleinere tanker).
(98,6 km)
Aan het Calandkanaal staan op de diepzeekade
drie grote blauw-grijze lostorens, die ieder per
uur zo'n 2.200 ton erts uit de grote ertsschepen
lossen op lopende banden. Op het terrein kunnen
zo'n dertig verschillende soorten ijzererts liggen.
De beladingsinstallaties (6.000 ton/uur) beladen
de duwbakken aan de Dintelhaven (vanuit het
zeeschip of vanaf het opslagterrein) met erts, dat
uitsluitend voor de Duitse hoogovens is bestemd.
(100,3 km)
Aan het Beerkanaal is een post van de gemeente
lijke havenloodsen voor Europoort en Maasvlak
te gevestigd. Zij nemen de taak van de rijkslood-
sen over wanneer de schepen van de rivier (rijks-
water) het gemeentelijk vaarwater (havenbek
kens, Beer- en Calandkanaal) binnenkomen. Het
afmeren is een gespecialiseerde zaak, die grote er-
varing vereist. Aan de 8e Petroleumhaven is de
Maasvlakte Olie Terminal CV (MOT) gevestigd.
De allergrootste tankers worden daar behandeld.
De olie wordt uit de opslagtanks er zijn er 36
van 120.000 m3 elk naar de raffinaderijen
doorgepompt. Zo'n tank heeft een oppervlak,
groter dan een voetbalveld, en is even hoog als
een flatgebouw van acht verdiepingen. Vergelijkt
u maar de beide detailkaarten, die op gelijke
schaal zijn getekend.
men de schepen op naar de centrale havenmond,
die gemarkeerd wordt door de twee havenlichten
ter weerszijden van de haventoegang: twee torens
van 30m hoog met een helicopterdek en daaron-
der het havenlicht. Een vaargeul van 850m breed
laat vier grote schepen elkaar zonder hinderlijke
koersafwijkingen passeren. Binnenkomend rich
ten zij zieh op de centrale lichtenlljn, aangegeven
met witte lichtseinen vanuit een tweetal zwart-wit
geblokte vuurtorens, waarna zij voorsorteren;
zieh richtend op de secundaire lichtenlijnen van
uit de rood-wit geblokte vuurtorens: Voor Rot
terdam de rode lichtenlijn en voor Europoort de
groene lichtenlijn. Aan de overzijde van de Nieu
we Waterweg ligt achter de Noorderpier het
zandstrand van Hoek van Holland, verbreed met
overtollig zand van de vaargeul in zee en de ha
venbekkens op de Maasvlakte, waar men met
of wat verderop zonder kan baden. Waar
Strand en Noorderpier tezamen komen ligt de
verkeerspost Hoek van Holland, van waaruit het
scheepsverkeer geregeld wordt (zo'n 75.000
scheepsbewegingen per jaar).
Een semi-verharde zandweg bij een draaicirkel
geeft personenauto's de kans om längs de afraste-
ring van de MOT dichtbij afgemeerde mammoet-
tankers (lossnelheid tot 30.000 ton per uur) te ko
men. Daarna rijdt men längs de oever over een
asfaltweg een soort Maasvlakte-boulevard
genietend van een prachtig gezicht op de drukke
toegang tot 's werelds grootste haven. (Deze as
faltweg is er ten behoeve van Havendienstver-
keer; derhalve niet op de weg parkeren!). De gro
te schepen (met een diepgang van 57 voet en
meer), maken gebruik van de vaargeul. Zij heb
ben bij het binnenlopen voorrang boven de ande
re, niet 'geul-gebonden' schepen. Zij worden
door rijksloodsen, die ca 70 km uit de kust per
helicopter aan boord komen, binnengebracht.
Over het algemeen kan zo'n beloodsing door
rijksloodsen en havenloods met inbegrip van het
vastmaken wel zes uur duren. Alleen het draaien
van zo'n VLCC of ULCC met behulp van vijf op
volle kracht werkende sleepboten duurt al ten-
minste een half uur! Wellicht zijn er sleephopper-
zuigers in aktie! Elke vloed stroomt er 80 miljoen
m3 water de Waterweg binnen en elke eb stroomt
er 120 miljoen m3 uit, tweemaal per dag. Zee en
rivier zorgen er samen voor, dat er voortdurend
moet worden gebaggerd. Een kostbare zaak!
Jaarlijks geeft Rotterdam daaraan ruim 25 mil
joen uit. Dat is bij 32.000 zeeschepen f 800 per
schip. Toch beter dan sluizen!
(132,5 km)
Een zijweg leidt westwaarts van de Westplaat
naar een punt met uitzicht over de zandplaten
heen op Strand en duinen van Oostvoorne en zelfs
tot Goeree-Overflakkee. Ten zuidwesten van de
Maasvlakte ligt een enorm gebied in zee, een
zandoverschot van 40 miljoen m\ dat vrijkwam
bij het graven van de havens op de Maasvlakte en
werd opgeslagen op de door de gemeente Rotter
dam van het rijk gehuurde zeebodem. Immers,
Rotterdam moest eerst de Maasvlakte-zeebodem
van het rijk aankopen en daarna ook nog eens
rechten over het gewonnen zand uit het Oost-
voornse Meer betalen. En zo iets gooi je later niet
zomaar weg in zee! En dan is er nög een over-
schot van 85 miljoen m3 zand, waarvoor een be
stemming moet worden gevonden. Gedacht
wordt aan een zandtong voor de kust van Voorne
ter versnelling van de natuurlijke gang van zaken,
waardoor een 'slufter' zou ontstaan als basis
voor een nieuw natuurgebied.
Na de Suurhoffbrug, waar een spuisluis het water
van het Brielse Meer bij verversing vanuit de
Oude Maas uitlaat in het Hartelkanaal, voert de
route het recreatiegebied aan de noordoever van
het Brielse Meer binnen. Beplante oeverstroken,
bossages, parkeerplaatsen, een ondiepe speelplas
voor de kinderen, jachthavens met ligplaatsen,
kortom mogelijkheden voor intensieve re
creatie. Het recreatiegebied is laag gelegen; door
de hoog opgaande beplanting van de zeekerende
dijk zijn de industrieen daardoor grotendeels aan
het 00g onttrokken. Aan de overzijde van het
meer Staat de Stenen Baak, een 17e eeuwse vuur
toren, en de oude kogelgloeioven, waar kanons-
kogels eens werden verhit, alvorens ze op onwel-
kome schepen werden afgeschoten! De midden-
plaat is een beboste zandplaat in de vroegere ri
vier met aanlegplaatsen voor zeil- en motor-
jachten.
Na dit gedeelte van de Rotterdamse Havenroute,
een buffer tussen woon- en werkgebied, tussen
landbouw en havenindustrie dat tevens deel
uitmaakt van een bewegwijzerde toeristische
fietsroute van de ANWB wordt nabij de
Harmsenbrug en de Brielsebrug het eindpunt de
zer route bereikt en zegt schrijver dezes u gaarne
dank voor uw belangstelling in de hoop eventueel
uw ervaringen te mögen vernemen (zie
colophon).
ENIGE MARKANTE TOERISTISCHE PUNTEN
/a\ kasteelruine Oostvoorne
ruine van de burcht van de Heren van Voorne (12e eeuw) op
een omgrachte, door mensenhand opgeworpen heuvel in
Oostvoorne.
behorende bij de beschreven punten
/tK Brielle
historisch centrum met de St. Catharijnekerk (1417 - 1520) en
de oude stadswallen van Brielle.
A Kanaal door Voorne
Kanaal door Voorne (1830) oud verbindingskanaal naar zee
voor Rotterdam (via Hellevoetsluis) vöör de doorgraving van
de landtong bij Hoek van Holland in 1872.
/K oude dorpskern Heenvliet
gerestaureerde oude dorpskern van Heenvliet, eens haven-
stadje aan de Bernisse (vöör de opkomst van Brielle in de mid-
deleeuwen).
/e\ rekreatieqebied "de Bernisse"
recreatiegebied 'de Bernisse', aan de oever van de verbrede
Bernisse, eens van brede vaarweg tot smalle sloot dicht-
geslibt en in de vergetelheid geraakt, maar nu o.m. dienstbaar
gemaakt aan de recreerende mens.
/t\ kasteel Rhoon
het slot Rhoon met zijn twee traptorens (16de eeuw) nabij
NH- kerk (16e eeuw) bij het dorp Rhoon (metro-station).
A sportpaleis "Ahoy"
Sportpaleis Ahoy en tentoonstellingscomplex.
/i\ overdekt winkelcentrum Zuidplein"
overdekt winkelcentrum Zuidplein (incl. metrostation).
/iL uitzichttoren "Euromast
/i\ winkelpromenade Lijnbaan"
winkelpromenade Lijnbaan (metrostation stadhuis)
ArK Laurenskerk
Grote of St. Laurenskerk.
A Diergaarde Blijdorp
A Spido-havenrondvaarten
havenrondvaarten (duur 1% of 2!4 uur).
vV
parkeergelegenheid
niet parkeren of stoppen
uitzichtpunt
picknickplaats
speelplaats
wandelgelegenheid
zitbank(en)
zwemmen mogelijk
vrije visgelegenheid
vrije rekreatie
winkel
toilet
consumptie
consumptie (beperkt open)
benzinestation
benz.st. (beperkt open)
keerpunt of keerlus
EEN BEELD VAN ROTTERDAMSE HAVENCIJFERS:
totale goederenoverslag 280 miljoen ton per jaar, waarvan: 32 m
ton ertsen, 23 m ton granen en derivaten, 8 m ton kolen, 175 m
ton minerale olie en olieprodukten, 28 m ton stukgoed (waarvan
12 m ton containerlading); doorgevoerde lading per zeeschip 56
m ton, per binnenschip 58 m ton, per trein 3 m ton, per vracht-
wagen 5 m ton, per pijpleiding 41 m ton; binnenvaartvervoer op
Rotterdam 110 m ton; totale lengte der in Rotterdam behandelde
Containers 9000 km; meer dan 12.000 geregelde afvaarten wereld-
wijd gericht; lengte havenspoorwegnet 400 km; totale kadelengte
60 km; 395 kadekranen, 35 containerkranen, 15 ro-ro Steigers, 518
sleepboten, 35 drijvende en droogdokken, 87 oliesteigers, 32 m
kubieke meter tankopslag; binnen een cirkel met een straal van
500 km rond distributiehaven Rotterdam leven 160 miljoen men
sen; werkers in de Rotterdamse havenagglomeratie - in de ha
ven 13.000, in de transportsector 25.000, in de petrochemische in
dustrie 23.000, in de metaalindustrie 50.000 en in de bouwnijver-
heid 35.000; de havenstad telt 44 buitenlandse diplomatieke ver-
tegenwoordigingen; schepen van meer dan 90 nationaliteiten lo-
pen de haven binnen; van de 4500 Nederlandse douanebeambten
is een derde deel in Rotterdam werkzaam; de Rotterdamse haven
agglomeratie telt 1,3 miljoen in woners (10% van de Nederlandse
bevolking) en is verantwoordelijk voor 15 -20% van het netto na
tionale produkt; meer dan de helft van de internationale Rijnvloot
in aantal en tonnage vaart onder Nederlandse vlag.
HAVENQUIZ, TEKEN- EN OPSTELWEDSTRIJD
Voor kinderen, die de Rotterdamse Havenroute hebben
bereden, bestaat de mogelijkheid om mee te doen aan
een haven-quiz (leeftijd 10 t/m 15 jaar) met voor iedere
foutloze inzending een goede kans op een verrassing!
Ook is er een opstelwedstrijd (10 t/m 15 jaar) en een
tekenwedstrijd (4 t/m 12 jaar). De origineelste inzendin-
gen worden in een Rotterdams blad gepubliceerd en de
inzenders krijgen daarvan bericht met een kleine verras
sing. Alle werkstukken kunnen voorzien van naam,
adres en leeftijd onderweg bij de Beneluxhaven wor
den ingeleverd bij de reeeptie van Noordzee Veer
diensten, die voor doorzending zal zorgdragen. Ieder
kind krijgt daar ook een sticker. Extra vragenlijsten voor
de quiz zijn daar ook verkrijgbaar. Ook rechtstreekse
toezending van de werkstukken aan het Bureau Externe
Betrekkingen (adres colophon) is mogelijk.
FILMVERTONING EN DIA-SHOW
Groepen belangstellenden kunnen op aanvraag gratis in
teressante films en diashows zien in de voorlichtings-
ruimte van de Haven van Rotterdam in het Europoint-
complex (zie colophon). Een ieder kan o.m. zo'n voor-
stelling tijdens de 'Open Havendag' (jaarlijks de laatste
zaterdag in September) bijwonen.
COLOPHON
De Rotterdamse Havenroute is tot stand gekomen door samen-
werking tussen de ANWB, die de bewegwijzering verzorgt, en de
Haven van Rotterdam, die daartoe het initiatief en de financiele
middelen ter beschikking stelt.
redaktie en routering: J.P. Diefenbach, Hoofd afdeling
Bezoeken, Bureau Externe Betrekkingen,
Haven van Rotterdam
kwisredaktie: Sieny Engelsman, Haven van Rotterdam
kaartontwerp: J. Meijer, chef kartografie
gemeente Rotterdam
R.H. ter Heide, ANWB-chef dagrekreatie
J.P. Diefenbach, Haven van Rotterdam
ANWB-contakten
auteur
Foto
kaartproduktie
kaarttypografie:
typografie:
A. Dirks, Haven van Rotterdam
Gemeentewerken Rotterdam, afd. B11
Landmeten en Kartografie;
onderafd. kartografie; Rotterdam
Hafozet, Den Haag
Gemeentedrukkerij Rotterdam;
Rotterdam
Grafische Bedrijven P4, Den Haag
verkoop vouwblad: ANWB-kantoren
VVV-kantoren (ook in engels en duits)
Terugkoppeling: suggesties, die betrekking hebben op de Haven
route, vragen of verzoeken om meer gedetailleerde haveninfor-
matie?
Gaarne bericht aan: Haven van Rotterdam Bureau Externe Be
trekkingen, Europoint, Gebouw B, Galvanistraat 15, 3029 AD
Rotterdam, Postbus 6622, 3002 AP Rotterdam, Telefoon (010) -
89 41 16
J.P.Diefenbach
