Openbaar vervoer in Rotterdam: een kaartfolder
C. van Elzakker
In Oktober 1978 is er een nieuwe editie versehenen van
de kaartfolder Openbaar Vervoer in Rotterdam. De
folder is vervaardigd in opdracht van het Rotterdamse
vervoersbedrijf RET en de kaartproduktie was daarbij
in handen van de onderafdeling Kartografie van de af-
deling Landmeten en Kartografie van Gerneentewerken
Rotterdam.
In het onderhavige artikel zal worden ingegaan op de
totstandkoming, vorm en inhoud van deze folder en
m.n. het daaraan toegevoegde kartografische gedeelte
als een kartografisch produkt, dat een relatief grote
verspreiding kent.
U itgangspunten bij de totstandkoming van
een kaart van het openbaar vervoer in
Rotterdam
Sinds jaar en dag houdt de onderafdeling Kartografie
van Gemeentewerken Rotterdam zieh al bezig met de
vervaardiging van een openbaar-vervoerkaart. Af-
hankelijk van de doelStellingen van de kaart, die wer
den gebaseerd op de door de RET bepaalde informatie-
behoefte van de gebruiker en die grotendeels werden
voorgeschreven door deze opdrachtgever, ondergingen
de opeenvolgende edities in de loop der tijd meer of
minder ingrijpende veranderingen (o.a. in schaal,
topografische ondergrond, wijze van generaliseren)
Een belangrijke wijziging werd bijvoorbeeld te-
weeg gebracht door de invoering van een zonesysteem
in het openbaar vervoer van de gemeente Rotterdam,
hetgeen ook in de kaart tot uitdrukking moest worden
gebracht
Bij deze ontwikkeling van de openbaar-vervoerkaart
van Rotterdam tot de in dit artikel te bespreken editie
van Oktober 1978 hebben de diverse kartografen steeds
te maken gehad met een groot aantal randvoorwaarden
die belemmerend hebben kunnen werken op de totstand
koming van een optimaal kartografisch produkt.
Ten eerste zijn de tot dusver versehenen kaartfolders
nimmer geheel ontworpen geweest door kartografen,
of in voldoende overleg daarmee. Lange tijd heeft de
onderafdeling Kartografie zieh zelfs uitsluitend kunnen
bezighouden met de praktische uitvoering van een door
niet-kartografen ontworpen kaartgedeelte. Sinds enkele
jaren is er echter sprake van een toenemende invloed
van kartografen op het ontwerp van kaart en folder.
Deze ontwikkeling is nog steeds gaande. Het kaartge
deelte van de editie van Oktober 1978 is volledig door
kartografen ontworpen (rekening houdend met een aan
tal andere randvoorwaarden: zie onder), maar het res-
terende gedeelte van de folder is het ontwerp van an
deren, nl. van de medewerkers van een reklame- en
adviesbureau.
Ten tweede moest de onderafdeling Kartografie, maar
ook het reklame- en adviesbureau, de beperkende in
vloed ondergaan van de eisen, die door de opdracht
gever ten aanzien van het ontwerp van de kaartfolder
werden gesteld. Ze moest voor elke nieuwe uitgave een
nieuw kleurontwerp voor de niet-kaartzijde (de omslag)
worden vastgesteld, met het oog op de herkenbaarheid
van elke editie. Daarentegen moest bijvoorbeeld weer
wel steeds de gele "huiskleur" van de RET (van oudsher
de tramkleur) als achtergrondkleur van de kaartfolder
gebruikt worden. Omdat er, zoals uit het onderstaande
nog zal blijken, ook bepaalde eisen werden gesteld ten
aanzien van de inhoud en vormgeving van de eigenlijke
kaart, zonder daarbij voldoende overleg te plegen met
de uitvoerende kartografen en omdat er ook onvoldoen-
de overleg was tussen reklamebureau en kartografen,
is het dan ook niet verwonderlijk, dat bijvoorbeeld de
kleurenharmonie in de kaart (en folder) vaak te wensen
overliet.
Een derde randvoorwaardedie ook samenhangt met de
wensen van de opdrachtgever, wordt gevormd door de
beperkte hoeveelheid geld en tijd, die voor de vervaar
diging van de kaart beschikbaar is. Elk jaar moet de
openbaar-vervoerkaart worden herzien en de op
drachtgever streeft naar een produktietijd van ten
hoogste twee maanden (inklusief het drukken) (N.B.
Voor de editie van Oktober 1978 heeft de onderafdeling
Kartografie de reproduktiewerkzaamheden voor de ge-
hele kaartfolder verzorgd, inklusief het niet door deze
afdeling ontworpen gedeelte)
Daamaast wordt de folder in een jaarlijkse oplage van
150.000 200.000 gratis verkrijgbaar gesteld en ook
huis aan huis verspreid. Er wordt dan ook gestreefd
naar zoveel mogelijk kostenbesparingen (op bijvoor
beeld arbeidskosten, gebruikte papiersoort, drukpro-
eddd, etc.). In dit geval is er gebruik gemaakt van
gesatineerd houthoudend krantenpapierdat bedrukt
werd in een 10-kleuren offset-rotatiepers (5 kleuren
boven en onder tegelijk) en automatisch gevouwen en
gebundeld.
Bovenstaande randvoorwaarden moeten in overweging
worden genomen bij een nadere beschouwing van de
laatst versehenen editie van de kaartfolder Openbaar
Vervoer in Rotterdam.
Wijze van uitvoering
Zoals in het bovenstaande reeds is vermeld, heeft de
onderafdeling Kartografie van Gemeentewerken Rotter
dam zieh in het onderhavige geval uitsluitend bezig ge-
houden met het ontwerp van de eigenlijke kaart (in de
folder omgeven door een oranje kaderlijn) en, ook door
tijdgebrek, nog niet met het ontwerp van de bijbehorende
1979. V. 3
27
