Door de Brusselse uitgever Ph. van der Maelen is in
1825 een "Nouvelle carte de la Hollande d'aprös
Krayenhoff et les meilleurs cartes connues" uitgege-
ven, een getrouwe kopie van de eerste volledige uit-
gave van de kaart van Krayenhoff.
Het algemene karakter van de kaart
De grote kaart van Krayenhoff was primair bedoeld
als een algemene overzichtskaart.
De kaart bestaat uit negen bladen, genummerd van
I t/m IX. Voor de heruitgave van 1829 is de volgorde
van bladnummering gewijzigd.
Volgens het ontwerp van 1798 zouden deze negen bla
den met een afmeting van 34g x 38g Rijnlandse duimen
(50' hoog bij 1° 27' 40" breed) het grondgebied van de
toenmalige Bataafse Republiek moeten bevatten. De
toevoeging van Oost-Friesland aan het Koninkrijk
Holland maakte een uitbreiding met zeven kleinere
bladen nodig. Na 1813 kwam deze uitbreiding weerte
vervallen
Het kader van de kaartbladen is onderverdeeld in mi-
nuten; de geografische lengte is aangeduid ten opzichte
van Parijs. De schaal werd bepaald op 800 Rijnlandse
roeden op de duim, d.w. z. 1 115.200. Op alle kaart
bladen is een schaalstok van 7380 Rijnlandse roeden
(5 uren gaans) aangebracht. Een legenda of verklaring
van tekens Is opgenomen als inzet, rechtsonder, op
blad VII (nieuw IX). Qmstreeks 1860 is een aparte
verklaring van tekens uitgegeven.
De geschiedenis van de kaart weerspiegelt zieh in de
titels, resp. titelbladen. In de aanvang luidde de titel
"Groote kaart van de Bataafsche Republiek" (1798).
Daama is de kaart meestal vermeld als: "Nieuwe
kaart van de Bataafsche Republiek" Op de eerste
bladwijzer wordt de kaart aangeduid als "Generale
kaart van het Koningrijk Holland" (1808), maar we
gen s de politieke verwikkelingen is deze op het eerste
titelblad alweer gewijzigd in "Chorographische
kaart van Holland vereenigd met het Fransche Rijk"
(1810). Daarna volgt de "Franse" uitgave met het
bekende tweetalige titelblad "Carte chorographique
de Departements de la Hollande (Chorographische
kaart der Hollandsche Departementen). De laatste
titel, waaronder de kaart thans als facsimile-herdruk
is versehenen, vinden we op het bijbehorende titelblad:
"Chorotopographische kaart der Noordelijke Provin-
cidn van het Koningrijk der Nederlanden". De blad
wijzer van de grote kaart, die in 1809 voor het eerst
in druk verscheen, werd voor de voltooide uitgave van
1823 ter linker en rechterzijde uitgebreid met een
"Alphabetische tafel der breedte en lengte van de
standplaatsen der hoofddriehoeksmeting in de Noorde
lijke Provinciön des Rijks". Deze bladwijzer heeft het
halve formaat van een volledig kaartbeeld. Op deze
bladwijzer is te zien dat de grote kaart van Krayen
hoff niet het gehele grondgebied van het huidige Neder-
land bevat. Limburg behoorde destijds niet tot de
Noordelijke Provincife'n en is daarom ten zuiden van
Roermond niet afgebeeld. Het karakter van over
zichtskaart houdt in dat de topografie niet gedetail-
leerd is weergegeven. De kaart geeft een algemeen,
tamelijk sober beeld van het terrein. De belangrijkste
elementen van de kaartinhoud zijn Steden, dorpen, ge
buchten, het patroon van rivieren en grote waterlopen,
wegen en dijken, rijks- en provincie-grenzen en een
summiere aanduiding van de bodembedekking en ter-
reinvormen. Van de grotere Steden is de omtrek en
het patroon van de verdedigingswerken weergegeven,
de kleinere plaatsen zijn met een kerksymbool aange
duid. De bewoning is verder schematisch aangegeven
met diverse Symbolen. In haar opzet met een goede
driehoeksmeting als basis betekent deze kaart een
belangrijke fase in de ontwikkeling naar een moderne
kartering. In haar inhoud en weergave weerspiegelt
zieh nog het onzekere van de periode waarin naar
nieuwe vormen gezocht wordt: de Symbolen van ker-
ken en molens (in aanzicht) tonen nog volop de invloed
van oudere tradities, de weergave van waterstaatkun-
dige gegevens en het relidf tonen een moderne opzet.
De grote kaart, in 1823 voor het eerst volledig be-
schikbaar, kan in ieder geval beschouwd worden als
het beste kaartwerk op uniforme schaal dat op dat
ogenblik voor het gehele grondgebied bestond. De
kaart geeft een meetkundig vrij exaet en op uniforme
schaal afgebeeld, maar nog onvolledig beeld van de
topografische gesteldheid van ons land in het begin
van de 19e eeuw (fig. 6). Pas de "Topographische en
Militaire Kaart'(TMK), uit de jaren 1850-1864, zou
de detaillering van het bodemgebruik, de bewoning en
de overige terrein-elementen geven, die een diepgaan-
der onderzoek van het Nederlandse landschap uit die
tijd mogelijk maakt (fig. 7).
De betekenis van Krayenhoff
Men kan zieh afvragen welke plaats men aan Krayen
hoff en zijn werk moet toekennen in de karterings-
geschiedenis van ons land. Een drietal aspecten valt
hierbij te onderscheiden: a) de naam Krayenhoff is
allereerst verbonden met de eerste volledige drie
hoeksmeting van het toenmalige Nederland, b) onder
zijn leiding is de eerste uniforme kartering op basis
14
