Punten van kritiek
Hoewel de kaarten zeer gedetailleerd zijn, is het be-
grijpelijk dat op sommige punten meer informatie had
kunnen worden gegeven. Een voorbeeld is het gebrek
aan onderscheid tussen winkels en woonhuizen. Een
gevolg hiervan is dat het voor de gebruiker moeilijk is,
iets waar te nemen van de sociale structuur die beStaat
uit een mozai'ek van verschillende leefgemeenschappen,
elk tot op zekere hoogte gesitueerd rondom zijn eigen
dienstencentrum. Een ander voorbeeld vindt men bij de
recreatiegebieden, waarvan er enkele grote delen van
de kaart beslaan, maar die toch niet in detail zijn weer-
gegeven. De kaart geeft geen overzicht over het grote
aantal recreatiemogelijkheden in het Rotterdana van nu.
Men mag verwaehten dat het gebruik van en de belang-
stelling voor de kaart toeneemt, wanneer men een aan
tal Symbolen zou toevoegen om bij voorbeeld aan te
kunnen geven of een gebied bebost of open is, en om
een aantal opvallende recreatiemogelijkheden als jacht-
havens, restaurants, fiets- en voetpaden en bepaalde
sportfeciliteiten aan te duiden.
Het moet echter wel benadrukt worden dat deze kritiek
in het niet valt tegenover de grote hoeveelheid gegevens
die op hoog niveau in deze kaartserie is verwerkt.
In veel opzichten is deze kaart in feite een fraai voor
beeld van de manier waarop kleur inhoud kan geven
en duidelijkheid kan toevoegen aan kaarten die, wan
neer ze gedrukt zouden zijn in zwart-wit, weinig leven-
dig en visueel onaantrekkelijk zouden zijn. Ieder die
de investering van kleurendruk bij kaarten waarvoor
slechts een kleine markt bestaat wil rechtvaardigen,
kan deze kaart als voorbeeld nemen.
Gebruikerskring
Wanneer we de afzonderlijke kaarten bestuderen, is
het niet zo moeilijk een aantal practische voordelen
voor Rotterdam aan te geven, die het gevolg zijn van
het zelf vervaardigen van kartografisch materiaal van
dit niveau. Bij de vele Organen van de lokale overheid
zullen er talloze vragen zijn naar de basisinformatie
die in deze kaart is verwerkt, maar toch zullen er
niet veel afdelingen zijn waar mensen werken die echt
vertrouwd zijn met kartografisch materiaal en het
juiste gebruik van kaarten. Waarnemingsstudies hebben
bewezen dat mensen sterk kunnen verschillen in hun
vaardigheid om kaarten te gebruiken; vandaar dat men
zou kunnen concluderen dat deze kaartserie van
Rotterdam het werk van haar gebruikers kan onder-
steunen en vergemakkelijken door basisgegevens te
leveren die niet alleen visueel aantrekkelijk zijn maar
bovendien de belangrijkste aspecten van het stedelijk
grondgebruik weergeven op een heldere en begrijpe-
lijke manier.
Na deze eerste rechtvaardiging van de kaartuitgave,
kan er echter ook geen twijfel aan bestaan dat de kaart
serie in deze vorm ook belangstelling kan krijgen
buiten de Organen van de lokale overheid, en wel voor-
namelijk in de onderwijssector. Als tentoonstellings-
materiaal bijvoorbeeld zijn deze kaarten bijna ideaal
omdat zij de uitgestrektheid van de agglomeratieveel
van haar interne structuur, de ruimtelijke relaties
tussen stad en haven, en de contactzone met de omlig-
gende landbouwgebieden tonen. Als we dit onderwerp
zouden gaan uitdiepen, zou het mogelijk zijn verschei-
dene manieren aan te geven waarop deze kaartserie
kan worden gebruikt als lesmateriaal in het voortge-
zet onderwijs, maar we beperken ons hier tot twee
voorbeelden die de uitgebreide toepassingsmogelijk-
heden kunnen aantonen.
Allereerst zijn de kaarten bruikbaar als basismateriaal
voor allerlei werkstukken en projecten. Zo is bijvoor
beeld hun gedetailleerdheid zodanig dat zij zonder Pro
blemen gebruikt kunnen worden om willekeurige huis-
houdens te selecteren als voorbereiding op enquetes
in het terrein. Ook zijn zij bruikbaar voor het eigen-
lijke veldwerk, bijvoorbeeld wanneer men gebruik
maakt van overlays waarop bepaalde aspecten van het
stedelijk landschap kunnen worden aangegeven.
Als tweede voorbeeld noemen we de ontwikkeling van
verschillende aspecten van de stadsplanning in de loop
der jaren, die uit de kaart kan worden gelezen dankzij
de grote schaal, de grote gedetailleerdheid en de
fraaie kartografische vormgeving. Dit is vooral het
geval met betrekking tot het aspect 'wonen'. Vanaf
het begin van haar snelle uitbreiding, die aanving in
de tweede helft van de negentiende eeuw, heeft
Rotterdam op veel manieren geprobeerd de problemen
van de huisvesting op te lossen. Veelal zijn dit dezelf-
de oplossingen als in andere Nederlandse Steden, maar
in enkele gevallen heeft Rotterdam geexperimenteerd
met woonwijken, met wisselend succes. Nu kunnen
natuurlijk niet alle aspecten van die verschillende
benaderingswijzen in een kaart van dit type worden
weergegeven, maar er is voldoende informatie opge-
nomen over zaken als dichtheid, en omvang van de
bebouwing en over de open ruimte, om de hoofdzaken
van de ontwikkeling van de huisvestingspolitiek uit de
kaart te kunnen halen.
In dit licht bezien levert de kaartserie een aanknopings-
punt op voor een aantal grotere onderwerpen, een aan-
zet van waaruit dieper onderzoek mogelijk is, waar-
onder veldwerk en het gebruik van archiefmateriaal.
Hoewel de kaartserie in eerste instantie is gemaakt
voor diegenen die zieh met de stadsontwikkeling bezig
houden, zou het niet terecht zijn wanneer het gebruik
van deze kaart beperkt zou blijven tot het stadsbestuur
van Rotterdam. Het is een fraaie kaartserie die veel
meer aandacht en waardering verdient.
Noot
Dr. David Pinder is medewerker voor de geografie
aan de Universiteit van Southampton, Engeland. Hij
is de auteur van The Netherlands (1976), en was in
1978/79 gastdocent aan de Erasmus Universiteit te
Rotterdam.
Hij heeft veel veldwerk gedaan in Nederland, waar-
bij hij kaarten gebruikte op uiteenlopende schalen
en van verschillende kaartmakende instanties.
Het oorspronkelijke engelstalige artikel is vertaald
door drs. W. van den Dries.
Een voorbeeld van een kaartblad van de besproken
kaartserie is als bijlage aan dit nummer van het
Kartografisch Tijdschrift toegevoegd, beschikbaar
gesteld door de afdeling Landmeten en Kartografie
van de Gemeente Rotterdam.
30
KT 1980. VI. 2
