Een andere faktor die de leesbaar-
heid van choropleetkaarten be-
paalt, is het aantal klassen en de
'trappen' tussen de grijswaarden.
De handleiding stelt: 'het maximum
aantal klassen voor landkaartjes is
10'. Gesteid kan worden dat in ge-
val van een regeldrukker-kaart het
maximum aantal 4, en bij de plot-
ter 5-6 is, om de kaart zijn funktie
nog te laten vervullen. Graag had
ik hiervoor een waarschuwing ge-
zien bij de betreffende paragraaf.
De 'default'-waarde is echter al 7,
zodat de makers klaarblijkelijk van
een ander standpunt uitgaan. Voor
wat betreft de eigen grijswaarde-
trappen van het programma geeft
de handleiding helaas geen informa-
tie. Wel heeft men de mogelijkheid
deze zelf te definiSren, door aan te
geven welke tekens er bij welke
klassen over elkaar heen afgedrukt
of welke arceringen er geplot moe-
ten worden. Ook hier is het voor
de ongeoefende gebruiker oppassen
geblazen! Fraai is bij het verdelen
van de klassen het gebruik van de
Gauss-verdeling. Andere klasse-
indelingen die het programma
maakt verlopen volgens de zoge-
naamde kwantielen of met behulp
van de standaard-deviaties. Aange-
zien het indelen van de gegevens
zeer belangrijk is om een juist
beeld van de spreiding te verkrij-
gen, beschikt de kartograaf over
meer methoden van indelen, bij
voorbeeld volgens bepaalde wiskun-
dige reeksen. De vraag rijst, waar-
om juist voor de genoemde drie is
gekozen en niet voor meerdere
mogelijkheden. Ook hier is het zelf
bepalen van de grenzen en breedtes
mogelijk, maar vereist daarbij
evenzeer weer een voldoende theo
retische achtergrond.
Het spreekt voor zichzelf dat de
geautomatiseerde kartografie ge-
steund wordt door de ontwikkeling
van programma's als MERCATOR.
Speciaal de koppeling tussen statis-
tiek en kaart is een Verdienste die
ten goede kan komen aan de kom-
munikatie die eveneens in de plano-
logie een belangrijke rol speelt.
Daarbij ziet men - vanwege het
tijdelijke karakter van plannen? -
de Produkten van MERCATOR voor-
namelijk als 'weggooi-kartografie'.
Dit mag dan een feit zijn, de over-
weging blijft dat de kaarten dan wöl
aan hun kommunikatieve funktie
moeten voldoen. Enerzijds vanwege
de wijze van weergeven bij MER
CATOR, anderzijds door de gedach
te dat pianologen wellicht wat te
gemakkelijk met kartografie om-
gaan terwijl ze daarvoor niet vol
doende onderbouwd zijn en in de
handleiding daarbij geen steun on-
dervinden, zie ik de Produkten van
dit programma met gemengde
gevoelens tegemoet. Hopelijk zal
men in de toekomst enkele van de
genoemde bezwaren kunnen onder-
vangen.
F. H. Boersma
KAART NOORD-BRABANT 1795
Begin dit jaar verscheen de 'Histo
rische kaart van Noord-Brabant
1795. De gebieden van de schepen-
banken binnen de huidige provincie
Noord-Brabant omstreeks 1795'.
Deze kaart meet ongeveer 62 x 44
cm. heeft een schaal van ongeveer
1:200. 000, is gedrukt in kleuren-
druk en los ingevouwen in een
tekstboekje van ongeveer 100 pa-
gina's met informatie over de
taken en bevoegdheden van de af-
zonderlijke schepenbanken, detail -
kaartjes en registers. Kaart en
boekje zijn samengesteld door W.
van Harn en J. Vriens van het
Rijksarchief in Noord-Brabant, en
uitgegeven ter gelegenheid van het
100-jarig bestaan van deze dienst.
Het geheel (te bestellen bij de
boekhandel of bij het Rijksarchief
Noord-Brabant) kost f 14,50.
W. van den Dries
HANDLEIDING KARTEER-
PROGRAMMA'S R. U. UTRECHT
Bulletin No. 11
van de vakgroep Kartografie van
het Geografisch Instituut der
Rijksuniversiteit Utrecht,
door Ab. Mulder.
Utrecht, dec. 1979; 53 pp.
Door de voortgaande ontwikkelin-
gen in de automatisering verschij-
nen er regelmatig programmatuur
en de daarbij behorende handlei-
dingen. In het eerste deel van de
onderhavige handleiding wordt het
gebruik beschreven van een aantal
routines om choropleetkaarten te
vervaardigen. Daarvoor zijn be
standen nodig, die vervaardigd
kunnen worden, zoals beschreven
in het tweede gedeelte van de hand
leiding.
Het vervaardigen van choropleet
kaarten middels arceringen is een
veel toegepaste methode in de
automatisering naast de zogenaam-
de regeldrukkerkaarten. De be
schreven programmatuur is geent
op twee, op de markt te verkrij-
gen programmapakketten nl.
a. SYMAP (SYnagraphic MAPping)
te verkrijgen bij het Laboratory
of Computer Graphics and
Spatial Analysis van de Har
vard University, Cambridge,
Mass. U. S. A.
b. DISSPLA (Display Independent
Software System and Plotting
LAnguage) een programma
pakket van Intergrated Software
Systems Corp. in San Diego,
Cal. U. S. A.)
Hiervan is SYMAP een bekend pro
gramma om regeldrukkerkaarten
te maken met vele toepassingen
over de gehele wereld.
Een van de toepassingen, die het
SYMAP pakket biedt is het program
ma CALFORM, dat soortgelijke
mogelijkheden biedt, als het pro
gramma KAART zoals beschreven
in het eerste deel van de handlei
ding. Een vergelijking tussen beide
pakketten maakt duidelijk dat een
aantal mogelijkheden toegevoegd
zijn in het programma KAART, die
niet te vinden zijn in CALFORM.
Het programma DISSPLA is hoofd-
zakelijk een 'tekst tekenend' pro
gramma en wordt hier ook als zo-
danig gebruikt. Het is echter de
vraag of een dergelijk groot pakket
(dat volgens de auteur ook veel ver-
werkingstijd vergt) noodzakelijk is
voor het programma KAART.
Het tweede gedeelte van de hand
leiding beschrijft een methode voor
het aanmaken van een bestand ten
behoeve van het programmapakket
KAART en SYMAP middels een
programma KARTIN, alsmede het
nodige digitaliseren en editen (cor-
rigeren van het bestand). Daarnaast
is een programma RELATIE ge-
maakt dat een relatie tot stand
brengt tussen gebieden, die uit het
bestand gegenereerd kunnen wor
den, en hun classificatie.
Een van de doelStellingen van de
opzet van de programmatuur is het
gebruikers vriendelijk zijn (naast
correctiemogelijkheden en snel-
heid). In de structuur, die een be
stand nodig heeft om de juiste rela-
ties te kunnen leggen, wordt ge
bruik gemaakt van definities van
bestandselementen. Dit zijn posi-
ties en beschrijvingen van gebieds-
grenzen. De methode waarop dit in
de vermelde pakket gebeurt, lijkt
36
KT 1980. VI. 2
