Zestig jaar thematische kartografie in de Sovjet-Unie
M. I. Nikisjov en N. F. Leont'jev
De doelstellingen van de kartografie in de Sovjet-Unie
zijn neergelegd in het door Lenin ondertekende dekreet
"Over de vorming van een Direktoraat voor Hogere
Geodesie" van 15 maart 1919. Hierin werd als haar
taak omschreven: het voorzien in de maatschappelijke
behoefte aan topografische kaarten van het gehele land.
Deze kaarten zouden tevens moeten dienen voor aller
lei thematische opnames, waaraan zowel bij de staats-
planningsorganen als de projektorganisaties en weten-
schappelijke en andere organisaties behoefte bestond.
Deze meer algemene taak ging vooraf aan de ontwikke-
ling van de Sovjet-kartografie in de afgelopen periode.
Een topografische kaart van het Sovjetgebied op
1 100 000 is reeds geruime tijd voltooid; de kaart
wordt regelmatig bijgehouden. Met de naar behoefte
vervaardigde topografische kaarten op 1 25 000,
1:10 000 en groter bestaat thans topografisch
kaartmateriaal in een schalenreeks die kan voldoen
aan de eisen gesteld door de ontwikkeling der produk-
tiekrachten en de ontginning der natuurlijke rijkdommen.
Tevens zijn deze kaarten van grote invloed geweest op
de ontwikkeling der thematische kartering in de
Sovjet-Unie.
Ten behoeve van de staatsplanning werden de eerste
voorbereidingen getroffen voor een algemeen-geo-
grafische kaart van de Sovjet-Unie op de schaal
11. 000. 000. Een dito kaart van het Europese gedeel-
te van de Unie op 11. 500. 000 werd geproduceerd in
1927. In 1929 werd de "Geografische basiskaart van
het Aziatisch gedeelte der Sovjet-Unie (Geografiqes-
kaja Osnava Karty Aziatskoj Gasty SSSR) 15. 000. 000
samengesteld, een eerste proef met het maken van
hypsometrische kaarten van grote gebieden.
Een belangrijk staal van reliefvoorstelling vormde de
hypsometrische kaart van het Europese deel der
Sovjet-Unie 11. 500. 000 (1941), welke behalve zuiver
hypsometrische gegevens ook talrijke geomorfolo-
gische bij zonderheden en hun genetische kenmerken
presenteert, waardoor het een ideale basiskaart voor
thematische karteringen is, maar tevens op zichzelf
ook weer een thematische kaart is. De hierbij gewon
nen wetenschappelijke inzichten leidden tot een specia
le kartografische richting, die de naam van "Sovjet-
Russische hypsometrische school" kreeg.
Ingevolge het op het 14e Partijcongres (1925) aangeno-
men industrialisatieprogramma versehenen op körte
termijn de volgende uitgaven:
- Industriekaart van het Europese deel der Sovjet-
Unie 11. 500. 000 (1927);
- Industriekaart van het Aziatische deel der Sovjet-
Unie 1 5. 000. 000 (1927);
- Atlas van de Industrie in de USSR (Atlas
Promyälennosti SSSR) (1929-1931);
- Atlas van de Industrie aan het begin van het tweede
vijfjarenplan (Atlas PromySlennosti na Naöalo
Vtory Pjatiletki) (1934);
- Atlas van de energiebronnen der USSR (Atlas Jener-
getiöeskich resoersov SSSR) (1935).
Bovendien werden twee regionale atlassen bewerkt:
- Atlas van de Oblast Moskou (1933);
- Atlas van de Oblast Leningrad en de Karelische
Sovjetrepubliek (1934).
De samenstelling van deze uitgaven gaf tevens gelegen-
heid tot het oplossen van verschillende methodologi
sche Problemen in verband met de kartering van vesti-
gingsfactoren en de keuze der te karteren aspecten.
Een mijlpaal in deze ontwikkeling vormt de verschij-
ning van de Grote Sovjet Wereldatlas (Bolsjoj Sovjetski
Atlas Mira) in 1937, ter gelegenheid van de 20e ver-
jaardag van de Oktoberrevolutie. In deze atlas werden
Lenin's instrueties met betrekking tot de kartografie
verwerkelijkt: de volledige thematische opname, het
aantonen van de historisch noodzakelijke ontwikkeling
der verschijnselen en het tegenstrijdig karakter van
de ontwikkeling der kapitalistische economie geduren-
de het tijdperk van het imperialisme (sie
De thematische kartografie heeft na de Tweede Wereld-
oorlog in de Sovjet-Unie, evenals eiders, een sterke
ontwikkeling beleefd, met name door de toepassing van
automatisering, teledetectie, etc. Als resultaat hier-
van nam de produktie van thematische kaarten in de
Sovjet-Unie sterk toe, w.o.
- bodemkaarten, geologische en geobotanische kaar
ten van het gehele grondgebied op verschillende
schalen;
- een algemeen-geografische kaart 11. 000. 000;
- ca. 30 thematische kaartseries op de schaal
1 2. 500. 000.
Naast hun praktische bruikbaarheid bij de uitvoering
van nationale economische taken boden deze kaarten
tevens mogelijkheden bij het oplossen van methodolo
gische problemen in de betreffende wetenschappen,
waardoor de thematische kartografie op een nieuw
kwalitatief niveau werd gebracht.
In de laatste jaren manifesteert zieh een toenemende
behoefte aan gespecialiseerde thematische kaarten op
het gebied van bestaande deeldisciplines: in de bodem-
kartografie bestaat behoefte aan bodemerosiekaarten;
in de geologische kartografie aan kaarten van denuda-
tie-oppervlakken en verweringspakketten; in de klima-
tologische kartografie is vraag naar kaarten van agro-
klimatologische hulpbronnen.
KT 1980. VI. 3
23
