topeMfflggm
W.A. VAN HAM. Inventaris van
de archieven van de Raad en Re-
kenkamer van de Markiezen van
Bergen op Zoom. Inventarisreeks
nr. 25, Rijksarchief in Noord-
Brabant/Gemeente-archief Bergen
op Zoom. 5 afzonderlijke delen;
965 pp. 's Hertogenbosch 1980.
Deze lijvige inventaris is van be
lang voor de historische kartogra-
fie. Het Vierde deel bevat n.l. de
beschrijving van de oude kaarten
die deel uitmaken van de archieven
van de Raad en Rekenkamer van
de Markiezen van Bergen op Zoom,
in totaal 388 uit de periode 1564 -
1785, waarbij zes afbeeldingen zijn
opgenomen. Ook in de Algemene In-
leiding (deel I)waar de geschiede-
nis van het Markiezaat van Bergen
op Zoom wordt behandeld, komen
nog drie detail-kaartafbeeldingen
voor. In deze inleiding komen
voorts een aantal historische kaart-
jes voor, door W.A. van Harn ont-
worpen en getekend door C.D.
Vanwesenbeeck, die de diverse oude
administratieve en juridische gren
zen binnen het Markiezaat (een groot
deel van westelijk Noord-Brabant)
tot onderwerp hebben. Kartogra-
fisch beschouwd is enige kritiek
daarop te geven, o.a. ten aanzien
van de onvolledige legenda en de
gebruikte Symbolen, maar ik haast
mij te zeggen dat het toevoegen van
dergelijke thematische kaarten aan
een historische Studie zeer toe te
juichen is. Doorgaans waagt men
zieh nog te weinig aan het maken
van deze kaarten, die toch vele
bladzijden tekst kunnen vervangen,
en zo verhelderend kunnen zijn.
Allddn handgetekende kaarten ko
men in het Markiezaatsarchief voor,
gddn gedrukte kaarten, hoewel ook
deze soms deel uitmaken van archie
ven. Omdat algemeen geaeeepteer-
de regels voor de beschrijving van
(oude) kaarten nog steeds niet be-
staan (een commissie binnen de
FOBID - Federatie van organisaties
op het gebied van het bibliotheek-,
informatie- en dokumentatiewe-
zen is zieh momenteel over deze
regels aan het beraden), moest
Van Ham hierin zijn eigen weg
zoeken, hoewel hij grotendeels
B. van 't Hoff navolgde, die re
gels gaf voor het beschrijven
van kaarten in archieven (Neder-
lands archievenblad, 1952-53).
Een paar opmerkingen daarover.
Het is jammer dat bij de beschrij-
vingen een moderne schaalaan-
duiding ontbreekt, te meer daar
de oude schaalaanduiding (mees-
tal in blooise roeden) onvolledig
is aangegeven. Waarom bij de
kaarttitel onderscheid is gemaakt
in "meting", "kaart" en "land-
meterskaart" is niet duidelijk.
Het aangeven van de beschrijvings-
elementen van de kaart met cij-
fers is misschien overzichtelijk,
maar typografisch weinig fraai.
De bovengenoemde commissie
heeft er in elk geval een recent
model ter beoordeling bij ge-
kregen
Overigens is het te bewonderen
dat Van Ham die voor de taak
stond het gehele archief te inven-
tariseren, daarbij ook nog de
kaarten afzonderlijk in een kaar-
tenlijst heeft beschreven. Eiders
wordt dat onderdeel van een ar
chief meestal door een in kaarten
gespecialiseerde medewerker ter
hand genomen. Wat deze kaart-
beschrijvingen vooral zo waarde-
vol doet zijn, is de vermelding
van het oorspronkelijke archief-
dossier waartoe de kaart behoort.
Dat moet geen gemakkelijke op-
gave geweest zijn. Kaarten wer
den in het verleden meestal (met
name in de 19de eeuw) uit de ar
chieven gelicht en afzonderlijk
bewaard. Men verzuimde hierbij
om notities te maken over de
plaats van herkomst. Dit geldt
bijv. voor de reeds in de catalo-
gus Hingman (1871) summier be
schreven kaarten (zonder her
komst vermelding) die betrekking
hebben op het Markiezaat van Ber
gen op Zoom, welke door het Al
gemeen Rijksarchief te Den Haag
in 1949 in bewaring werden gege-
ven aan het Gemeente-archief te
Bergen op Zoom tegelijk met de
archieven van de Raad en Reken-
kamer, omdat ze tot die archief-
dossiers behoren. Het vermelden
van herkomst bij de kaartbeschrij-
ving is zo belangrijk - in het ver
leden heeft men zieh dit bij de
catalogisering van arehiefkaarten
helaas te weinig gerealiseerd -
omdat veelal slechts uit de bege-
leidende archiefstukken het ver-
vaardigingsdoel blijkt. De inhoud
van kaarten wordt pas duidelijk wan-
neer dat doel bekend is.
Met behulp van de inhoudsopgave
vooraan in deel IV zijn de diverse
manuscriptkaarten vrij eenvoudig
op te sporen. Per gebied is een
onderverdeling gemaakt in over-
zichtskaarten, kaarten van grens-
regelingen, kaarten van domein -
goederen en van uitgegeven gron-
den. De namen van de kaartmakers
zijn - ook hieraan is gelukkig ge
dacht - terug te vinden met de ver-
wijzing naar de door hen gemaakte
kaarten in de index (deel V).
Het in druk uitkomen van deze in
ventaris valt ongeveer samen met
het verschijnen van de drie delen
van Brabantia Illustrata I, samen-
gesteld door Chr. A. M. Kuuyer,
(1978-1980), welke de beschrijving
omvat van de 300 oude, voomame-
lijk gedrukte, kaarten aanwezig in
de topografisch-historische atlas
van de Bibliotheek van het Provin
ciaal Genootschap van Künsten en
Wetenschappen in Noord-Brabant
te 's Hertogenbosch. Door deze
twee publicaties zijn een groot aan
tal oude handgetekende en gedrukte
kaarten toegankelijk gemaakt voor
een breder publiek. Hiermee is de
achterstand die er op dit punt in de
ze provincie bestond voor een be
langrijk deel weggewerkt.
M. Donkersloot-de Vrij
KT 1980. VI. 4
47
