toMfeffl
WERKGROEP GESCHIEDENIS
DER GEODESIE OPGERICHT
Het landmeten werd reeds in de
oudst bekende beschavingen be-
oefend; in ons land waren bijvoor-
beeld al in de Romeinse tijd land-
meters werkzaam. Toch is tot nu
toe weinig aandacht besteed aan
de geschiedenis van de landmeet-
kunde en van de geodesie. Indien
dit gebeurde dan was het meestal
vanuit de kartografische hoek,
waarbij meer aandacht werd be
steed aan het eindprodukt dan aan
de gebruikte methoden en Instru
menten.
Teneinde de kennis over het ver-
leden van de landmeetkunde te
bevorderen is een werkgroep
Geschiedenis der Geodesie opge-
richt. De activiteiten van deze
werkgroep richten zieh onder meer
op:
- Het registreren, veilig stellen
en conserveren van historische
objecten verband houdende met de
geodesie in de ruimste zin van het
woord zoals instrumenten, boeken,
veldaantekeningen, instrueties,
landmeterskaarten e.d.
- Het verzamelen en verstrekken
van gegevens over de geschiede
nis van het beroep.
- Het bevorderen van historisch
onderzoek en het publiceren van
de resultaten daarvan.
- Het bevorderen van kontakten
met gelijkgestemde groepen,
werkzaam op terreinen zoals
astronomie, kartografie, zeevaart-
kunde en techniek.
De werkgroep is een van de werk-
groepen van de Rijkscommissie
voor Geodesie, voorzitter is ir.
A.Waalewijn, hoofd van de Meet-
kundige Dienst van de Rijkswater-
staat.
Belangstellenden, die informatie
wensen of kontakt willen opnemen
kunnen zieh wenden tot de secre-
taris van de werkgroep de heer
H.C.Pouls, Rijkscommissie voor
Geodesie, Thijsseweg 11, Delft,
tel. 015-782819.
NOGMAALS DE 'NOUVELLE
CARTENDE LA HOLLANDE
D'APRES KRAYENHOFF'
Over het jaar van uitgave van de
ze kaart, waarop geen jaartal
voorkomt, heeft lange tijd onze-
kerheid bestaan. Datde in de
literatuur genoemde datering
'omstreeks 1825' (Koeman, Handl.
Studie Top. Krt. 1963, p.69; ook
Geudeke noemt 1825 in KTV.4,
1979, p. 14) niet juist kon zijn,
was reeds duidelijk, want de kaart
bevat kennelijk gegevens van de
Krayenhoff-uitgave van 1829.
Bovendien is de kaart uitgegeven
door het Etablissement Gdogra-
phique de Bruxellesdat pas in
1830 door Ph. Vandermaelen werd
opgericht.
Er Staat tegenover dat de provin-
cie Limburg nog ongedeeld wordt
afgebeeld en er geen staatsgrens
met het tegenwoordige Nederland
is aangegeven.
Gezien deze onzekerheid heb ik
de vraag voorgelegd aan de
Koninklijke Bibliotheek te Brüssel,
die in 1969 een tentoonstelling
heeft georganiseerd van het werk
van Ph. Vandermaelen. Mevrouw L.
Danckaert, hoofd van de Afd. Haar
ten en Plattegronden, wees er in
haar antwoord op dat de Nouvelle
Carte de la Hollande qua presen-
tatie zeer veel gelijkt op de Carte
de la Belgique d'aprös Ferraris
etc.waarin gegevens tot 1831
zijn verwerkt en die in 1832 ver-
scheen. Beide kaarten werden in
een gezamenlijke prospectus
aanbevolen. Volgens mevrouw
Wellens (die een inleiding
schreef voor de tentoonstellingsca-
talogus van 1969) schijnt er ook een
afzonderlijke prospectus voor de
Nouvelle Carte de la Hollande uit
1832 te bestaan, maar deze is niet
in de bibliotheek te Brüssel aanwe-
zig. Het is volgens mevrouw
Danckaert dus waarschijnlijk dat de
bewuste kaart in 1832 is uitgegeven.
Wij zijn haar voor deze informatie
zeer dankbaar.
Dat de grens met Nederland en de
verdeling van de provincie Limburg
in een Belgisch en een Nederlands
deel er nog niet op voorkomen, is
begrijpelijk, want deze lagen toen
nog niet vast.
Men kan zieh verwonderen over de
körte tijd waarin dit kaartwerk van
24 bladen tot stand is gekomen. Vele
bladen kunnen pas vanaf 1829, toen
de nieuwe druk van Krayenhoff ver-
scheen, in bewerking zijn genomen,
terwijl de gehele kaart naar alle
waarschijnlijkheid in 1832 is ver
sehenen, en nog wel tegelijk met
de Ferraris-kaart van BelgiS in
42 bladen! Hierover schrijft me
vrouw Danckaert: Vandermaelen
heeft kaarten in een zeer snel tempo
geleverd, door bekwame lithografen
opgemaakt in een goed ingerichte
werkplaats. Zelfs vroeger werd
hiervan het bewijs geleverd met zijn
wereldatlas, in een ongelooflijk kör
te tijd vervaardigd (1825-1827, 373
kaarten). De produetie van het
Etablissement is dan ook enorm ge-
weest.
De Nouvelle Carte de la Hollande
vertoont wel enkele sporen van een
haastige afwerking. Reeds eerder
werd opgemerkt (KT. VI. 1, 1980,
p. 18) dat de landwegen niet zijn
weergegeven door een dubbele stip-
pellijn, zoals bij Krayenhoff, maar
door een enkelvoudige lijn, die veel
sneller is te graveren, doch waar-
door de landwegen niet van sloten
zijn te onderscheiden. Enkele pro-
vincienamen vertonen slordigheden
van de naam Limbourg vindt men
wel MBOURG op bad 23 maar geen
LI op blad 22, op blad 22 wel VERS
maar op 21 geen AN; ook van de
namen Groningen, Drenthe en Zee-
land zijn stukken weggevallen.
Een spelfout is Flandre Oriental
op blad 21over het algemeen is
het aantal fout gespelde namen
echter gering.
A. J. Pannekoek
4
KT 1980. VI. 4
