den van kernen en uitzaaiingsge-
bieden; (b) de weergave van onder-
linge relaties aan de hand van cor-
relatie en regressiemodellen,
isocorrelaten; en (c) de weergave
van ontwikkelingen, bijvoorbeeld
aan de hand van diffusiemodellen.
De voorwaarde voor (gedeeltelijke)
automatisering van deze onder-
delen van de kartografische onder-
zoeksmethode is natuurlijk het om-
zetten in digitale vorm. AI bij de
kartering moet met die omzetting
rekening worden gehouden, bij
voorbeeld door de informatie in
matrixvorm of in grid-vorm te
presenteren.
Kartering van mariene hulpbronnen.
Ook hier was alles automatisering
wat de klok sloeg. Men vertelde
hoe de aanvankelijk hooggespannen
verwachtingen - totale automati
sering van het karteringsproces -
nu zijn teruggedrongen tot interac-
tief werken mensen blijven nodig!
In Canada begeleidt elke karto-
graaf het hele karteringsproces
dat uit compilatie, digitalisatie,
interactieve bewerking en repro-
ductie-originelen-vervaardiging
bestaat. Het klinkt weinig effi-
cient maar leidt tot hoge nauw-
keurigheid en meer plezier in het
werk.
De Russen lieten de volgende zee-
atlas die ze maakten, zien: "Atlas
van de hydrometeorologische ver-
schijnselen die zeevaart en vis-
vangst beihvloeden" van de Noord-
Atlantische Oceaan. Er staan er
nog 4 van op Stapel
Kerr hield een interessante lezing
over het internationale zeerecht
en de afperking van grenzen op het
continentale plat, waar met be-
grippen als equidistantie en
logische voortzetting wordt ge
werkt. Bij beide zijn kaarten on-
misbaar en medebepalend.
Moderne eisen en ervaringen in
het kartografie-onderwijs.
Naast twee Nederlandse bijdragen
over 'final projects' was er een
belangrijke paper van Dahlberg-
wellicht het belangrijkste van het
congres. Hij gaf aan hoe de ont
wikkelingen op het gebied van de
remote-sensing de kartografie
beihvloedenen welke invloed
ze zullen hebben op de kartogra
fische vorming.
Om van Remote Sensing technieken
gebruik te kunnen maken is het
volgende nodig:
- begrip van de fundamentele fy-
sische eigenschappen van de
materie, en van de manier
waarop daarvan voor tele-
detectie gebruik gemaakt kan
worden.
- begrip van sensor/detectie
Systemen.
- begrip van steekproefschema's
(voor field-checks).
- begrip van technieken en metho-
den van imagecoding, -storage
en -retrieval.
Er bestaan nu geografische infor-
matiesystemen waar remote-sen
sing gegevens direct in ingevoerd
kunnen worden, en zo met ge
gevens uit conventionele bronnen
zoals statistieken kunnen worden
gecombineerd. Het is zaak ook
van de opbouw van dergelijk geo
grafische coördinaten Systemen
op de hoogte te zijn. De conclusie
van Dahlberg is dat het kartogra
fie-curriculum aan deze nieuwe
ontwikkelingen aangepast moest
worden
De reactie van Koeman en Bonin
was dat er juist meer aandacht
nodig is voor het wezenlijke van
de kartografie, de analyse en
presentatie van gegevens in
grafische vorm, de grafische
grammatika. De kartografen
hebben zieh niet van de geödeten
losgevochten om zieh aan de
teledetectieven over te leveren.
Bonin benadrukte de aspecten
waaruit de universitaire karto-
grafiestudie moet bestaan
keuze en bewerking van de ge
gevens, interpretatie en commu-
nicatie/visualisatie ervan.
Evteev en Zarutskaya waren met
Dahlberg eens dat er meer kennis
van de remote sensing nodig is,
maar vooral ook van aarde- en
menswetenschappen, omdat
dat nu eenmaal de informatie is
die we karteren, waar we op
grond van kaarten prognoses
over moeten uitspreken, waarvan
we de ontwikkelingen en syntheses
in beeld moeten brengen, en
waarvan we databanks opbouwen
en interactief bewerken. De moei-
lijkheid op de MGU, de universi-
teit van Moskou, was echter dat
het 5-jarige programma al boor-
devol zit.
Hoewel ze niet tot deze zitting
hoorden, waren er nog twee
papers aan onderwijs gewijd, van
Castner en van Bertin.
Castner gebruikte de parallel van
de Suzuki-methode van practisch
muziekonderricht om een andere
aanpak van het kaartgebruik-onder-
richt op lagere Scholen te propa-
geren: meer met kaarten werken,
ze tekenen, ernaar kijken, vöördat
op de onderdelen en conventies wordt
ingegaan, op schaalbegrip, projec-
ties en coördinaten. Je moet kinde-
ren met kleursoorten, grijswaarden,
kleurzuiverheid en patronen laten
experimenteren. Datzelfde zei ook
Bertin die 10-jarige kinderen de fun-
damenten van de grafische semiolo-
gie laat ontdekken, en ze laat ge-
bruiken voor de beoordeling en
constructie van kaarten.
Miscellanea.
Op de open zitting, de postersessions
en de gezamenlijke zitting met de
geografen kwam een veelheid van
onderwerpen aan de orde waarvan
m.i. de belangrijkste waren
Van Depuydt een leerzame verhan-
deling over gelijktijdige en even-
redige generalisatie van hoogtelij-
nen en hydrografie - met als voor-
beeld de 2e editie van Belgiö's
nationale atlas.
Jouret van de Belgische Topogra-
fische Dienst liet resultaten zien
van de Scitex - een multispectrale
kleurenscanner voor numerieke
opname van gekleurde gegevens
binnen vlakken, een interactieve
console waarop de tinten bijgesteld
kunnen worden, en een lasercamera
met variabele resolutie om de
reproductieoriginelen te maken.
Doyle gaf een overzicht van de
satellieten die met een kartogra
fische funetie om de aarde cirkelen.
Er waren nog een aantal studies
over interpretatie en verwerking
van Landsatbeelden, en Heerema
liet een aantal van de Nederlandse
bodemkaart afge leide produeten
zien.
Kishimoto, een Japanse die al
jarenlang in Zürich doeeert, be-
schreef de communicatieproblemen
tussen kartografen en geografen.
De laatsten kunnen er niet aan
wennen dat de kartografie verzelf-
standigd isbovendien denken ze
steeds meer in andere ruimtes dan
de geografische. Kartografen heb
ben, ondanks het hoog in het vaan-
del schrijven van de communicatie,
het tot nu toe laten afweten bij het
10
KT 1981. VII. 1
