i J
Mental maps. Een kijk op Utrecht
M. J. Kraak
VOU STUPID
PEOPLEÜ
Inleiding
Mental maps en de geografie
Dit artikel handelt over mental maps (mentale kaar-
ten)In het eerste gedeelte worden ze theoretisch
beschouwd. Hier worden deünities gegeven, de men
tal maps worden in een breder kader geplaatst en
kenmerken en kritieken besproken.
Het tweede deel is de uitwerking van een praktisch
onderzoek met mental maps. De gevolgde methode
en resultaten worden behandeld en deze weer aan de
theorie van het eerste deel opgehangen.
Mental maps: Definities
Allereerst een beschrijving van wat nu onder een
mental map verstaan wordt. De mental map is het
Produkt van het proces "cognitive mapping" (dat wat
in gedachte bekend is karteren). Dit proces is een
abstractie welke betrekking heeft op de mentale
mogelijkheden van de mens, om gegevens betreffende
het ordenen van de omgeving (environment) te ver-
zamelen, te herinneren en te manipuleren (Downs
Stea, 1976).
Het resultaat van dat proces is een mental map. De
ze geeft een individuele geordende representatie van
het ruimtelijk milieu. En tevens een beeld van deze
omgeving zoals het individu denkt dat het is, al dan
niet overeenkomend met de werkelijkheid.
Samengevat: een mental map is een representatie
(mental image) van de ruimtelijke omgeving.
Andere mogelijke definities zijn: "Mental maps zijn
kaarten en modellen van de wereld die we met ons
mee dragen (Gould White, 1976), of "Een mental
map is een model van de omgeving, in de loop der
tijd opgebouwd in de gedachten wereld van een per-
soon" (Sarre in Graham, 1976). Dat veranderingen
in de werkelijkheid de mental maps danig kunnen
stören möge blijken uit figuur 1.
IT'S GONEÜ
THE PAI5V HILL
RIPP« FAKM
15 SONE
TH»VE BDIITA SlX-
STOW PAKEINS SARA6E!
AAUGH! I |"AHT 5TAND IT»
VOU'RE PARKINö ON
m MEMORIES!!,'
Binnen de geografie treden de studies over het gedrag
van de mens in zijn omgeving en de waameming
(perceptie) van die mens op die omgeving steeds meer
naar voren. Hierbij kunnen mental maps van groot
belang zijn. Het is zelfs zo dat het ruimtelijk gedrag
van de mens afhankelijk is van de mental map die een
individu heeft van z'n omgeving (Down Stea in Stokes,
1976). Dit brengt ons op de mens-omgeving-relatie.
Voor onder andere een goed beheer en planning van ons
cultuurlandschap is het van belang deze mens-omgeving-
relatie te doorgronden. De mental map is een methode
om in een individu's bewustzijn van zijn omgeving
binnen te dringen.
De mental map van ddn individu, die op zieh uniek
is, zal ons niet veel verder kunnen helpen. Maar bin
nen een groep individuen bestaan er wat de perceptie
van de omgeving zeker overeenkomsten. Het zijn
juist deze overeenkomsten die voor een geograaf
uiterst interessant zijn.
Mental maps en de kartografie
De perceptie van de mens van z'n omgeving is tot uit-
drukking te brengen door middel van een kaart, de
mental map. Deze kaart behoeft niet een uitgetekende
voorstelling te ziijn, maar kan ook een voorstelling in
iemands gedachte zijn. Dat dit tot vreemde resultaten
kan leiden blijkt uit de figuren 2 en 3.
New Yorker's Idea °f
THE UNITED STATES
OF AMERICA
Fig. 1 "You can't go home again" het verloren
paradijs
Fig. 2 Hoe een New Yorker de Verenigde Staten
ziet
KT 1981. VII. 1
17
