In hoeverre is een mental map nu een kaart? Wanneer
we de mental map beschouwen als een representatie
van de ruimtelijke omgeving is het mogelijk de mental
map in te passen in de definitie van Robinson
Petchenik: "A map is a graphic representation of the
milieuy (Nature of Maps p. 16, 1976). Alleen het woord
'graphic' kan Problemen op leveren. Niet zo zeer wat
betreft de door een individu op papier gezette mental
map. Deze past zeker in de definitie. Wat betreft de
mental map in de gedachte ligt het wat moeilijker.
Wanneer we echter het woord graphic in de ruimste
zin des woord nemen is het wel aanvaardbaar.
NORTH POLE
DOGSLEDGES
ICEBERGS
OX
CARTS
END OF ROADS
- STAGECOACHES
GREAT NORTH ROAD
- MANCHESTER
(End of Railways)
BIRMINGHAM
BLACKPOOL
WALES
THE WASH
POTTERS BAR (End of Civilisation)
METROPOLITAN POLICE AREA
To LANDS END
(Butone doesn't
get there)
DOVER
BRIGHTON
Fig. 3 Hoe Londenaren het Noorden zien.
Graphic betekent namelijk naast grafisch ook aanschou-
welijk. De mental map wordt aanschouwelijk gemaakt
voor het individu zelf, die de mental map door zijn
"naar binnen gekeerde oog" (inward eye) (Gould
White, 1974) bekijkt en gebruikt.
Toch zal het voor velen onverteerbaar zijn de mental
map te accepteren als een kaart. Zelfs de getekende
mental map wordt door zijn geometrische onnauwkeu-
righeid door velen niet beschouwd als een kaart. Geen
enkele kaart echter, hoe getrouw deze de omgeving
ook weergeeft is een afspiegeling van het reele wereld-
beeld. Wel geeft de kaart de gebruiker de mogelijkheid
om zieh een bepaalde voorstelling te maken van het op
die kaart afgebeelde gebied.
Soorten mental maps
Wanneer we de mental maps van individuen willen
analyseren moeten deze eerst gevisualiseerd worden.
Dit kan op verschillende manieren gebeuren. In grote
lijnen levert dit twee soorten mental maps op, die
zowel topografisch als thematisch van aard kunnen
zijn
- Indirect verkregen mental maps. Dit door het mon-
deling of schriftelijk verkrijgenvan de gegevens die
na bewerking in een kaart worden gepresenteerd.
Deze methode is onder andere toegepast door Gould
White (1974) bij het samenstellen van een kaart
die de 'residential desirability' van de bewoners
van het Verenigd Koninkrijk weer geeft (zie figuur 4)
In dit geval werd een lijst met plaatsen/gebieden
gegeven aan de ondervraagden, die hun volgorde
van voorkeur voor die plaatsen/gebieden kenbaar
18
moesten maken. Hieruit werd de kaart in figuur 4
samen gesteld. De lijnen op de kaart zijn de zoge-
naamde isopereepts, dat wil zeggen lijnen van ge-
lijke pereeptie. Hoe hoger het getal bij deze iso
pereepts hoe hoger de residential desirability voor
dat gebied.
Indirect verkregen mental maps kunnen de mogelijk
heid geven om feitelijke en ervaren afstanden tussen
bepaalde punten te vergelijken. Zo zal bijvoorbeeld
de afstand tot bepaalde geografische objecten die
minder bekend zijn, verhoudingsgewijs te groot zijn.
- Direct verkregen mental maps. Hier moet een indi
vidu zijn mental map tekenen van de in een opdracht
gestelde omgeving. Afhankelijk van het doel van het
onderzoek kan men de te tekenen mental map al dan
niet voorzien van een vaste ondergrond ter orienta-
tie. Resultaten van een methode met vaste onder
grond zijn gepubliceerd door Garst (1976), naar
aanleiding van een onderzoek in Louisville, Kentucky.
Van een methode zonder vaste ondergrond zijn de
resultaten gepubliceerd door Pocock (1975) naar
aanleiding van een onderzoek in Durham, England.
Strukturen in mental maps
Wanneer we ons tot de laatste groep van mental maps
beperken (een voorbeeld hiervan is figuur 5), kan er
in deze mental maps een zekere struktuur ontdekt
worden.
De eerste die zieh met onderzoek aan mental maps
bezig hield was Lynch (1960) in de Verenigde Staten.
In de mental maps onderscheidt hij vijf soorten
elementen
a. verbindingen (paths)routes längs welke een indi
vidu zieh gewoonlijk, toevallig of mogelijk beweegt.
b. hoeken (edges): liniaire elementen die niet be
schouwd worden als verbindingen.
c. bepaalde centra (nodes): strategische punten waar-
in een individu binnen kan treden en die een kijk
geven op waarheen en waarvandaan hij beweegt.
d. gebieden (districts): twee dimensionale elementen,
welke een individu mentaal binnen treedt, of die
een gemeenschappelijk identifieeerbaar karakter
hebben.
e. opvallende objecten (landmarks): eveneens bepaalde
herkenningspunten voor een individu, maar waar
hij niet 'binnen treedt'.
Pocock (1975) onderscheidt slechts twee groepen van
elementen in een mental map, en wel:
a. samenhangende elementen (sequential elements),
vnl. wegen e.d.
b. ruimtelijke elementen (spatial elements), vnl.
gebouwendistricten e.d.
Pocock verdeelt deze twee groepen verder in afhan
kelijk van het niveau van nauwkeurigheid en complex-
heid van de mental map.
Naast deze twee indelingen is er een derde indeling
van de elementen in de mental maps mogelijk. Deze
indeling is zuiver kartografisch en gednt op de
punt-, lijn- en vlaksymbolen. In de mental map is
met behulp van deze indeling onderscheid te maken
tussen
a. punten (objecten als gebouwen, knooppunten e.d.)
b. lijnen (wegen, rivieren e.d.)
c. vlakken (gebieden, wijken, parken e.d.)
Van deze laatste indeling is uitgegaan in het tweede
KT 1981. Vn.l
