's-Gravenhage. Militaire stads-
plattegrond 1 15.000. Met regis-
ters van straatnamen en van be-
langrijke gebouwen. Formaat
88 x 121 cm. Met bijkaarten van
het centrum op de schaal 1 8.500
en van West-Nederland op
1 500.000. Productie en uitgave
Topograüsche Dienst, Delft 1979.
Prijs f 7,50.
De productie en uitgave van deze
stadsplattegrond, versehenen in
een Navo kaartserie van Steden,
is een interessant experiment van
de Topograüsche Dienst, die de
laatste jaren al de nodige ervaring
heeft opgedaan met de vervaardi-
ging van militaire stadsplattegron-
den (Enschede, Venlo, Nijmegen,
Roermond) en met de omwerking
van bestaande bladen van de
schetskaart 1 10.000 tot stads-
plattegronden in opdracht van ge-
meenten (Alkmaar).
Ook deze kaart is van de kaart op
schaal 1 10.000 afgeleid, er is
zelfs niets vertekend aan het
kaartbeeld. Over het verkleinde,
in bruin afgedrukte beeld van de
1 10.000 is in kleur informatie
toegevoegd. In twee groene tinten
zijn bos en park/sportterrein
aangegeven, in geel en rood door-
gaande- en autosnelwegen, in
blauw de waterpartijen; industrie-
terreinen hebben een paarse op-
druk en gebouwen met een militaire
funetie zijn in plaats van bruin in
magenta gedrukt. Belangrijke ge
bouwen zijn zwart weergegeven,
zwembaden donkerblauw. Naar de
belangrijke gebouwen wordt door
middel van een apart register ver-
wezen. Toegevoegd aan de kaart
zijn puntsymbolen die ddnrichtings-
verkeer, gemeentehuizen, politie-
bureaus, kampeerterreinen, post-
kantoren, gedenktekens, wegnum-
mering, routes voor gevaarlijke
Stoffen, stattons, bruggen en
viadueten, parkeerterreinen en
parkeergarages aangeven.
Men kan zo'n experiment op twee
manieren beoordelen: als poging
om met beperkte middelen en met
bestaand materiaal toch een bruik-
baar produet te maken, of als
volledige stadsplattegrond. Vol-
gens het eerste uitgangspunt is
het experiment zeker geslaagd,
volgens het tweede niet helemaal.
Uitgaande van de bestaande, ver
kleinde basiskaart 1 10000 zijn
het grondgebruik en de wegen
maximaal gedifferentieerd waar-
door de kaart struetuur gekregen
heeft. Die struetuur kan men nog
verbeteren door de spoorlijnen in
zwart aan te geven en de grenzen
tussen de gemeenten in de Haagse
agglomeratie op de hoofdkaart te
verduidelijken. Juist door zijn
productiewijze kan de kaart niet
helemaal voldoen aan de aan een
stadsplattegrond te stellen eisen.
Het overzicht over een grote stad
vergt enige generalisatie, en die
heeft men hier (bewust) niet toe-
gepast. Het bijzondere feit doet
zieh nu voor dat de kaart in het
centrum, waar de ruimte tussen
de Straten volledig met de be-
bouwingskleur is ingevuld, duide-
lijker is dan in de buitenwijken,
waar de (flat) gebouwen en niet de
bouwblokken ingekleurd zijn. Dat
heeft een erg precies maar over-
gedetailleerd beeld tot gevolg,
waar bijvoorbeeld de wijknamen
niet voldoende tegen afsteken.
Alleen de belangrijkste straat
namen zijn op de kaart aangege
ven; deze Straten kan men via
de vak- en coördinatenverwijzing
van het straatnamen register op
de achterkant van de kaart pre
cies localiseren. De grootte van
de vakken (1 km^) maakt dat ech
ter niet eenvoudig. De tr am wegen
staan in het onopvallend bruin
van de bebouwing afgedrukt, en
zijn dus visueel niet te onder-
scheiden van de rest van het
kaartbeeld. Ze speien dan ook
geen rol als indicator voor de
openbare vervoersmogelijkheden
die ook verder niet zijn aangegeven.
Wordt de grote mate van detail
voor het overzicht als störend er-
varen, aan de andere kant zal dit
juist een aantal bewoners van de
stad aansprakende kaart toont
zeer nauwkeurig alle wandelpaden
in parken en natuurgebieden in
en rond de stad. Daar wordt ook
in het register aan de voorkant
naar verwezen, evenals naar
andere recreatiemogelijkheden
als sportcomplexen en Sporthallen,
tennisbanen en zwembaden. Men
heeft de kaart ook een funetie toe-
gedacht voor de voorlichtings-
afdelingen van ministeries en
ambassades. Deze staan dan ook
bij de categorie "belangrijke ge
bouwen" opgenomen en zijn zowel
op de kaart als in een register aan
gegeven. Door foutjes in de typo-
grafie van dit register ontstaat
van de aard van sommige hier ge-
noemde gebouwen een verkeerde
indruk. Dat is iets wat in een
tweede editie gemakkelijk te ver
beteren is. Datzelfde gel dt trou-
wens ook voor de te gedetailleerde
weergave der buitenwijken. Opge-
vouwen heeft de kaart een aantrek-
kelijk omslag en meet dan 22 x 12
cm. De kaart is ook in de handel
verkrijgbaar.
F. J. Ormeling
R. PEETERS, Tilburg van boven
1900-1980. De ontwikkeling van
een stad in panorama- en lucht-
foto's. Tilburg, Boekhandel
Gianotten, 1980. 208 pp.360
foto's, register. 45 gülden.
Dit fotoboek van 'Tilburg vanuit
de lucht' is het derde deel van de
reeks 'Tilburg in beeld'. De andere
twee delen (van dezelfde auteur,
hoofd van de topografisch-histo-
rische atlas van het gemeente-
archief van Tilburg) bevatten
KT 1981. VII. 1
35
