vooral ansichtkaarten, familie-
portretten en dergelijke fotomate-
rialen uit resp. 1865-1945 en
1945-1980. 'Tilburg van boven'
bevat ongeveer 360 meest zwart-
wit foto's waarin gepoogd wordt
de verschillende fasen van de ont-
wikkeling van de stad weer te
gevenBij elke foto hoort een
körte toelichting, met o.a. ver-
melding van de opvallendste ge-
bouwen, Straten en andere topo-
grafische elementener is een
uitgebreid register met al die
topografische elementen zodat
terugzoeken mogelijk is. Dit boek
is voor een (ex-)Tilburger zoals
ondergetekende een prettig kijk-
en leesboek, maar ik vraag me
wel af waarom dit boek ter recen-
sie wordt aangeboden aan het
Kartografisch Tijdschrift: er
staan maar twee kleine overzichts-
kaartjes van het centrum in (uit
resp. 1959 en 1978). Of het zou
moeten zijn om te vernemen dat
het enige negatieve punt bij deze
uitgave juist is het ontbreken van
enkele gedetailleerde overzichts-
kaarten (liefst uit verschillende
jaren) waarop alle topografische
elementen van de foto's en een
totaalbeeld van de stad in haar
verschillende fasen zijn terug te
vinden. Nu, zonder kaarten, moet
je de stad wel als je broekzak
kennen om de foto's en de elemen
ten te kunnen plaatsen en herkennen.
Wim van den Dries
DERDE EN LAATSTE AFLEVE-
RENG VAN HET SUPPLEMENT
OP DE ATLAS VAN NEDERLAND
Met het verschijnen van de derde
en laatste aflevering van het Sup
plement is de eerste uitgave van
de Atlas van Nederland thans
definitief afgesloten.
Deze aflevering bevat twee bla-
den die beschouwd kunnen worden
als een herziening van de kaarten
uit de bestaande atlas: Onderwijs
II en Inkomen en Vermögen. De
kaartbladen Topografische Veran-
deringen en Bestuurlijke Indelingen
hebben wel een relatie met de
oorspronkelijke bladen, maar de
inhoud en presentatie wijkt daar-
van zo sterk af, dat we kunnen
spreken van nieuwe kaarten. Het
vijfde kaartblad behandelt een
nieuw thema: Openluchtrecreatie.
Hoewel dit onderwerp eertijds
wel was opgenomen in de planning
van de Atlas, was het wegens
gebrek aan gegevens nooit tot
uitvoering gekomen. Dankzij de
doktoraal-skriptieOpenlucht-
rekreatie in kaart gebracht van
C. P. J. M. van Elzakker kon
voor het Supplement alsnog een
kaart over dit onderwerp worden
samengesteld.
In het onderstaande wordt in het
kort de inhoud van de kaarten
weergegeven.
Topografische Veranderingen
(I-2-S)
De veranderingen van de topo-
grafie van Nederland, welke zieh
hebben voorgedaan in de periode
waarin de Atlas (inkl. Supple
ment: 1963-1980) is versehenen,
vormen de inhoud van dit kaart
blad. Met als bleke ondergrond
de toestand van 1963, weergege
ven op blad 1-2 van de Atlas,
zijn de wij zigingen ingetekend
welke tot stand zijn gekomen ten
gevolge van landaanwinningen,
stadsuitbreidingen, wegenaanleg,
ontgrondingen, aanleg van havens,
enz. De nieuwe topografie is met
volle kleuren aangegeven, zodat
een duidelijk beeld wordt verkre-
gen van de, voornamelijk door
menselijk ingrijpen, tot stand
gekomen veranderingen.
In het oog springend zijn vooral
de drooglegging van Flevoland
Zuid, de inpoldering van de
Lauwerszee, de uitbreidingen
van de stedelijke bebouwing en
het steeds fijnmaziger wordende
wegennet. De gebieden waar
ruilverkavelingen hebben plaats-
gevonden, zijn met een grof ras
te r aangegeven.
Bestuurlijke Indelingen (I-5-S)
Dat de indeling van Nederland in
bestuurlijke eenheden een alles-
behalve statisch karakter draagt,
wordt in een zestal kaarten op
dit blad duidelijk gemaakt. Uit-
gaande van de situatie in 1965,
zoals deze te vinden is op kaart
blad 1-5, is op het eerste kaartje
aangegeven welke de wij zigingen
zijn in de gemeentelijke indeling
in de periode 1965-1980, ten ge
volge van samenvoeging, annexa-
tie, deling en grenskorrektie.
Het samenwerken van gemeenten
op velerlei gebied is geregeld in
de Wet gemeenschappelijke rege-
lingen. AI naar gelang de mate van
samenwerking en het overdragen
van bevoegdheden aan het samen-
werkingsverband zijn zware en
lichte vormen te onderscheiden.
Kaart B geeft een overzicht van de
gemeentelijke samenwerkingsver-
banden met een algemeen karakter,
waarbij onderscheid is gemaakt bis
sen de bij aparte wet ingestelde,
de voor een rijksbijdrage in aan-
merking körnende en de overige
samenwerkingsverbanden.
De kaarten C en D geven enkele
fasen aan in de ontwerpen van
nieuwe bestuurlijke indelingen.
De Concept-structuurschets 1974
(kaart C) omvat een gebiedsindeling
in 44 bestuursrayons. Opvallend is
hierbij de overeenkomst met kaart
B. Een volgende fase betrof het
concept-ontwerp van een herindeling
van Nederland in 26 en later in 24
provincies (1976) en daarop volgend
in 1978 een herindeling in 17 pro
vincies (kaart D).
Kaart E geeft een overzicht van de
gebieden waarin een gemeentelijke
herindeling overwogen wordt,
onderscheiden naar verschillende
fasen waarin de procedure zieh
bevindt.
Hebben alle hierboven genoemde
kaarten betrekking op territoriaal
bestuur, de laatste kaart geeft een
voorbeeld van funktioneel bestuur:
de Recreatieschappen.
Onderwijs II (XI-8-S)
Op dit kaartblad wordt aandacht ge-
schonken aan de verdeling van leer-
lingen over de verschillende vor
men van voortgezet onderwijs.
Van de belangrijkste schooltypen
worden daartoe de percentages leer-
lingen weergegeven. In de eerste
plaats het algemeen voortgezet en
het voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs (mavo, havo en vwo),
waarvan de percentages leerlingen
in de eindexamenklassen in kaart
zijn gebracht. Daarnaast geeft een
drietal kaarten een beeld van de
verschillen tussen de aantallen man-
nelijke en vrouwelijke leerlingen
van deze vormen van onderwijs.
Hieruit blijkt een overwicht van
vrouwelijke leerlingen bij het
mavo, een gelijke deelneming bij
het havo en een mannelijk over
wicht bij het vwo.
In de tweede plaats komt het be-
roepsonderwijs aan de orde, ver-
deeld in lager, middelbaar en hoger
beroepsonderwijs. Ook hier is steeds
36
KT 1981. VII. 1
