Internationaal onderwijs: kartografische
opleidingen in en voor ontwikkelingslanden
E. S. Bos
Inleiding
Reeds vanaf het begin der jaren vijftig heeft het Inter
nationaal Opleidingsinstituut voor Luchtkartering en
Aardkunde - ITC (van 1951-1972 gevestigd te Delft,
sedert 1972 te Enschede) een belangrijke rol vervuld
bij de opleiding van jonge mensen uit ontwikkelings
landen op vakgebieden zoals luchtfotografiefoto-
grammetrie, geologie, bodemkunde, bosbouw. Ge-
bruik van via 'remote sensing' verkregen beeiden,
waaronder de zo langzamerhand traditionele luchtfoto,
wordt in deze opleidingen centraal gesteld.
In 1971 heeft het ITC aan het scala van reeds aanwe-
zige disciplines de kartografie toegevoegd. Inmiddels
volgden reeds meer dan 250 Studenten een der karto
grafie cursussen aan het ITC. Over de inhoud van deze
cursussen is reeds voldoende geschreven (1).
Dit artikel gaat in op de meer beleidsmatige aspecten
die aan de orde zijn bij onderwijshulpverlening aan
ontwikkelingslanden en besteedt bijzondere aandacht
aan het onderwijs in de kartografie.
Noodzaak voor ondersteuning
Het behoeft hier geen betoog dat kartografie, op welk
niveau en van welke soort dan ook, niet bedreven kan
worden indien vakopleidingen ontbreken. De vraag
waarom kartografie opleidingen voor ontwikkelings
landen nodig zijn, dient zieh daarom vooral toe te
spitsen op de vraag waarom voor het tot stand komen
van deze opleidingen een rol is weggelegd voor ge-
industrialiseerde landen.
Tegen de achtergrond van het gegeven dat formele
opleidingsmogelijkheden voor de kartografie in de ge-
industrialiseerde landen van betrekkelijk recente
datum zijn en nog lang niet overal gemeen goed zijn,
zal het niet verwonderen dat deze opleidingsfacilitei-
ten in ontwikkelingslanden op enkele uitzonderingen
na ontbreken.
Voorbeelden van deze uitzonderingen zijn:
- Het Centre for Survey Training and Map Production
in Hyderabad, India, met kartografie opleidingen
op lager en middelbaar technisch en op universitair
niveau.
- De Pusat Pendidikan Fotogrametri dan Kartografi
in Bandung, Indonesia, met kartografie opleiding
op lager technisch niveau (deze school werd opge-
richt met steun van het ITC)
- De Ecole Nationale des Sciences Gdographiques
(ENSG) in Arzew, Algerije, eveneens met een kar
tografie opleiding op lager technisch niveau.
- Het Centre de Formation et de Perfectionnement des
Travaux Publics in Abidjan, CÖte d'Ivoire, en de
Ecole Nationale Supdrieure des Travaux Publics
Yamoussokro-Cöte d'Ivoire, beide met kartografie
opleidingen op lager technisch niveau.
- De IAGS (2) Cartographic School in de Canal Zone,
Panama, met opleidingen in geodesie en kartografie
op lager technisch niveau.
Daamaast hebben een aantal karteringsorganisaties
een interne bedrijfsopleiding voor kartografisch teke-
naar. Het betreft hier voomamelijk die organisaties
die zieh met topografische karteringen bezig houden.
Goede voorbeelden kan men aantreffen o.a. bij de
Survey of Malavi, en de Survey of Kenya.
Om vele redenen neemt de behoefte aan inform atie in
kaartvorm over fysische en sociaal-economische as
pecten van het nationale territorium ook in ontwikke
lingslanden sterk toe. Dit geldt zowel de technische,
kadastrale en topografische kaarten als een breed
scala van thematische kaarten.
In het totale karteringsgebeuren is de ontwikkeling
van kennis en künde m.b.t. de informatievergaring
(fotogrammetrie, bodemkunde, vegetatie, enz.) snel-
ler voortgeschreden dan de laatste fase, de karto
grafie. Het besef dat het kaartgebruik niet alleen af-
hankelijk is van de feitelijke inhoud, maar in hoge
mate van de grafische presentatie daarvan, is, zeker
in veel ontwikkelingslanden, van recente datum.
Het onderwijs in de kartografie moet daarom met
kracht worden gestimuleerd om de ontstane achter
stand weg te werken.
Men kan zieh de vraag stellen of de kaartproduktie
t.b.v. ontwikkelingslanden niet efficife'nter zou kunnen
gebeuren door deze uit te besteden aan de karterings-
diensten in de geihdustrialiseerde landen. Daar be-
schikt men immers over een langdurige ervaring, het
juiste produktieapparaat, uitgebalanceerde produktie-
methoden, kartografische materialen en -instrumen-
ten en goede faciliteiten voor preventief onderhoud
en reparatie.
Desalniettemin zal de vraag in zijn algemeenheid ont-
kennend moeten worden beantwoord en wel om de vol-
gende redenen:
- De ontwikkelingslanden zouden daarmee in een blij-
vende afhankelijke positie van de geihdustrialiseerde
landen worden gebracht. Politiek gesproken een on-
haalbare kaart.
- Voor het maken van kaarten is een gedegen kennis
van de lokale omstandigheden in bijna alle gevallen
een vereiste. M.a.w. men moet in eerste instantie
KT 1981. VII. 3
47
