Een eenvoudig ponsregisterapparaat.
R dejonge
Een voorbeeld van vervangende technologie in de kartografie
Inleiding
In de steeds ingewikkelder en veeleisender wordende
samenleving met haar gevolgen op allerlei gebied
(infrastruktuur, vrijetijdsbesteding, informatiebe-
hoefte, enz.), bestaat een toenemende vraag naar
steeds gecompliceerder kaarttypen. Om aan deze
vraag te kunnen voldoen wordt de kartograaf steeds
meer afhankelijk van geavanceerde technische hulp-
middelen.
Behalve de materialen die aan steeds hogere eisen
moeten voldoen voor wat betreft de maatvastheid,
betekenbaarheid, correctiegevoeligheid, doorzichtig-
heid, enz. moet ook de noodzakelijke apparatuur aan
bepaalde normen voldoen. Daarbij valt te denken aan
doorlicht- of montagetafels, optische en mechanische
pantografen, coördinatografen, fotografische tekst-
zetters, vacuümcontactramen, reproductiecamera's,
ponsregisterapparatuur en drukpersen. En ook aan
het gebruik van automatiseringsapparatuur, zoals
digitizers en automatische tekentafels met al hun rand-
apparatuur en Software. De aanschaf van deze appa
ratuur is bij grote kartografische instellingen en be-
drijven over het algemeen niet zo'n groot probleem.
Wanneer bij afweging van baten en kosten de noodzaak
van een dergelijke aanschaf blijkt, valt dit op de een
of andere wijze vroeg of laat wel in te passen in het
budget.
Bij kleine bedrijfjes en instellingen of daar waar de
kaartproduktie een ondergeschikt onderdeel van een
groter geheel vormt (b.v. sommige uitgeverijen en
instituten van hogescholen en universiteiten)zijn de
mogelijkheden voor dergelijke investeringen heel wat
beperkter of zelfs in het geheel niet aanwezig. hl
dergelijke gevallen zal men veelal aan de gestelde
eisen niet kunnen voldoen, of men zou intern of ex
tern alternatieven moeten zien te vinden. Edn van
deze alternatieven zou kunnen zijn het in eigen beheer
op zo goedkoop mogelijke wijze ontwikkelen van een-
voudige apparatuur om deze lacunes op te vullen.
Oprichting van een werkgroep
Wat dit laatste betreft zijn er binnen de afdeling
Kartografie van het ITC in Enschede pogingen gedaan
oplossingen te vinden, en is zelfs een speciale werk
groep in hetleven geroepen.
De initiatieven van het ITC op dit terrein en de voort-
varendheid waarmee de werkgroep in z'n beginfase te
werk is gegaan, hebben niets te maken met concurren-
tievervalsing of gesubsidieerde hulpverlening aan
voomoemde geinteresseerden, maar vloeit voort uit
een takenbehartiging op het gebied van de ontwikke-
lingssamenwerking.
Het ITC is een internationaal opleidingsinstituut dat
Studenten, vnl. afkomstig uit ontwikelingslanden, op-
leidt in diverse specialisaties, waaronder kartografie.
Eenmaal teruggekeerd na hun Studie, boordevol wes-
terse technologische kennis met de onvermijdelijke
drang dit alles thuis zoveel mogelijk in praktijk te
brengen, komen zij veelal tot dezelfde ontdekking als
de eerder genoemde Nederlandse geinteresseerden,
nl. dat hen de noodzakelijke apparatuur en financife'n
ontbreken.
Aangezien het wel in de bedoeling ligt de opgedane
kennis thuis zoveel mogelijk in de praktijk te brengen
ligt hier duidelijk een taak voor het ITC en met name
voor de afdeling Kartografie.
Daartoe werd een werkgroep 'appropriate technology
in cartography' in het leven geroepen, waarvoor de
Nederlandse benaming zou kunnen luiden: vervangende
technologie in de kartografie.
Doel en resultaten van de werkgroep
Zoals duidelijk zal zijn geworden bestaat het doel van
de werkgroep uit het opsporen van lacunes en het zoe-
ken naar oplossingen, alsmede het uitwerken van even-
tuele alternatieven tot een prototype.
Na toetsing op deugdelijkheid in de praktijk binnen de
afdeling, wordt een werktekening gemaakt, voorzien
van aanduidingenmaten,materialen en verdere in-
formatie voor wat betreft constructie, onderhoud en
gebruik. Daama moet een en ander onder de aandacht
van potentiele geinteresseerden gebracht worden via
publikaties, met name in de derde wereld.
Op grond van een enquöte is een voorlopige lijst van
vijf onderwerpen opgesteld, die in volgorde van urgen-
tie zal worden afgewerkt. Deze vijf zaken, waarvoor
een goedkoper en zelf te vervaardigen alternatief ge-
vonden moet worden, zijn:
- ponsregisterapparaat
- contactkast (al of niet met vacuümraam)
- droogkast voor fotografische film
- zeefdrukraam
- doorlichttekentafel.
Het ponsregisterapparaat
De eerste twee onderwerpen van de lijst zijn reeds
gerealiseerd, waarvan de eerste, het ponsregister
apparaat, met succes in de praktijk beproefd is, niet
KT 1981. VH. 4
43
