werk, wanneer met een grote mate van nauwkeurig-
heid gewerkt moet worden, zal een vrij hoge verlich-
tingssterkte op het werkvlak vereist zijn (ca. 1000
lux)Dit geldt voor de kartografische werkzaamheden
niet, omdat men het hier voornamelijk moet hebben
van het in de lichtbak geproduceerdedoor de graveer-
gids vallende, licht. Een hoge verlichtingssterkte op
het werkvlak kan zelfs het licht van de lichtbak over-
spoelen. Anderzijds is niet eenvoudig aan te geven hoe
hoog de verlichtingssterkte dan wel moet zijn. De be-
hoefte blijkt individueel erg te verschillen. Ook de
dekking van de graveergidsen varieert onderling nogal.
In het uitgewerkte voorbeeld (zie figuur 5) zijn deze
individuele vrijheid en het voorkomen dat de licht-
bronnen in de negatieven gespiegeld gezien kunnen
worden, uitgangspunten geweest. Zoals uit de volgen-
de figuren zal blijken zullen daartoe alleen armaturen
in aanmerking komen die van een scherpe zijdelingse
bundel- en luminantiebegrenzing zijn voorzien.
Toelichting bij de verlichtingsfiguren.
In figuur 4a is een doorsnede van de ruimte met een
tafel gegevenDe figuur is gebaseerd op de volgende
maten:
- tafelhoogte85 cm
- tafeldiepte 80 cm
- ruimte tussen de tafelrijen: 170 cm;
- hoogte plafond/armatuurvlak boven de vloer: 240 cm.
Uit de figuur is te lezen dat armaturen zieh in prin
cipe niet binnen de aangegeven zöne mögen bevinden
omdat ze dan in het graveermateriaal of het model
gespiegeld zullen worden gezien.
De consequentie hiervan zou zijn dat zieh maar weinig
tafel s in een ruimte kunnen bevinden omdat de rijen
erg ver uit elkaar geplaatst zouden moeten worden.
Deze beperking kan aanmerkelijk worden terugge-
bracht door middel van armaturen met een sterk be
grenzende uitstraling naar opzijIn de figuren 4b en
4c is te zien hoe de opstelling kan worden als arma
turen worden toegepast met een bundelbgrenzing tot
45° in zowel de dwars- als de langsrichting van het
armatuur. Uitgaande van de prineipes ter voorkoming
van spiegelingen en de wens tot individuele vrijheid
bij het kiezen van de verlichtingssterkte op het werk
vlak, is de plattegrond van figuur 5 opgezet.
In de opstellingen A, B en C zal geen hinder van spie
gelingen worden ondervonden, veroorzaakt door de
ruimteverlichting. In opstelling D is dit in geringe
mate het geval. Het geareeerde deel geeft aan in wel
ke delen van het tafeloppervlak de lichtbronnen ge
spiegeld gezien kunnen worden.
Hoe aan de verschillende individuele eisen betreffen
de de verlichtingssterkte op het werkvlak kan worden
tegemoet gekomen, is voor de verschillende opstel
lingen in figuur 5 ingetekend. Voor iedere opstelling
is voor ddn tafel de verlichtingssterkte op twee pun-
ten van het tafelblad ingetekend. Hieruit blijkt dat
door een geringe verschuiving van de tafel t.o.v. de
armaturen een vrij grote keuze in de verlichtings
sterkte mogelijk is. Het aardige van deze armaturen-
opstelling is ook dat er ondanks de sterke bundel-
begrenzing toch geen voor het visuele comfort te gro
te sprongen in de verlichtingssterkte binnen de ruim
te optreden. Tevens kan het volgende worden opge-
merkt.
Voor personen die weinig licht op de graveergids ver-
dragen, kan worden uitgegaan van opstelling A. Het
is goed denkbaar dat zij een aanvullende verlichting
op het model willen hebben, die bereikt kan worden
door plaatsing van een losse bureaulamp op de tafel.
Ter voorkoming van beschadiging van het model wordt
dit momenteel in een plastic hoesje geplaatst. Aange-
zien dit slappe plastic aan alle kanten bobbelt zullen
spiegelingen daarin nauwelijks voorkomen kunnen wor
den. Geadviseerd wordt dan ook ze op te bergen in een
houdertje waarvan de voorzijde bestaat uit een stukje
ontspiegelde kunststofplaat.
Bij een grotere armatuurhoogte zullen de tafelrijen
evenredig veel verder uit elkaar moeten worden ge
plaatst (armaturen b in figuur 4b) en zijn de in figuur
5 aangegeven niveaus niet meer van toepassing.
Sum m ary
The Topographie Service requested the Institute for
Perception to advise about the ergonomics of map
engravers Workstations
As the different aspects of the advice are very much
interwoven, a complete review concerning all the
different ergonomic issues is given. The most im-
portant aspects are the worktable, sitting, the
engraving task itself, working attitudes and general
and local lighting.
The requirements of each of these points are quite
exaeting because of the high Performance demands
of the task.
Düring the project much attention was paid to the
development of a new worktable specially designed
for this type of work.
54
KT 1981. VII. 4
