Moderne kaarten en atlassen
geihventariseerd. Daaruit is gebleken dat de verza-
meling ruim 65.000 kaartbladen en ongeveer 900
atlassen telt (zie tabel 1).
bijgewerkt tot 1 januari 1980
Tabel 1. Opbouw en omvang van de verzameling.
Verder zijn er 8 globes, ca. 180 wandkaarten, 26
reliefmodellen en ca. 12.000 luchtfoto's. Deze deel-
verzamelingen worden achtereenvolgens besproken.
Oude kaarten en atlassen
Vanaf het ontstaan van de bibliotheek is er altijd
geld beschikbaar geweest om belangrijk oud karto-
grafisch materiaal aan te kopen. Dat dit niet is na-
gelaten bewijst de rijke inhoud van de deelverzame-
ling oude kaarten en atlassen, daterend van vddr
1850. Direkt al in 1909 kocht Niermeyer een twintig-
tal belangrijke kaarten en acht atlassen van Neder-
landse kaartmakers uit de 17e en 18e eeuw, uit de
katalogus Geographie - Voyages van Frederik Muller
te Amsterdam (4). Hiermee werd voorkomen dat deze
belangrijke uitgaven door Amerikanen werden opge-
kocht en zo voor Nederland verloren zouden gaan (5)
Deze aankoop bestond voornamelijk uit zeekaarten,
zeeatlassen en wereldatlassen en werd gedaan omdat
in de geografiestudie toentertijd een belangrijke
plaats was weggelegd voor de bijdrage van de Neder-
landers aan de ontwikkeling van het wereldbeeld en
de daarmee gepaard gaande koloniale expansie.
Voorbeelden hiervan zijn kaarten vervaardigd door
o.a. Mercator, Gastaldi, Van Geelkerck, Barentsz.
Van Alphen, Doncker, Brouwer en de beroemde
atlassenuitgevers Hondius, Janssonius en Blaeu.
In later jaren verschoof de belangstelling van de
maritieme kartografie naar de geschiedenis van de
kartografie van Nederland. Dit blijkt uit de vele kaar
ten van Nederland uit de 18e en 19e eeuw, waaronder
hoogheemraadschapskaartenwaterstaatskaarten
rivierkaarten, m'ilitaire kaarten en de eerste uitga
ven van de Nederlandse topografische kaarten. Hier-
toe wordt het werk gerekend van kaartprodueenten als
de Hattinga's, Schenck, Tirion, Valck, Covens en
Mortier, R. en J. Ottens, Bolstra en anderen.
In het regeringsbesluit dat de weg opende voor het
geografie-onderwijs werd de wens ultgesproken dat
deze opleiding volledig moest zijn. Dit hield in dat
de mogelijkheid geschapen moest worden om het hele
aardoppervlak te bestuderen, waarvoor de overzichts-
kaarten van de hele wereld of van grote delen daar-
van aanwezig moesten zijn, evenals de topografische
kaarten van de belangrijkste landen. Momenteel zijn
(vrijwel) komplete topografische series aanwezig van
West-Europa, de Verenigde Staten, Indonesie en
Australid als ook van delen van Afrika en Azife", in
schaal uiteenlopend van 1 25.000 tot 1 250.000.
Van Nederland zijn de verschillende edities van de
topografische kaart 1 25.000 en 1 50.000 bijna
kompleet aanwezig (van T.M.K, tot en met de
'noodeditie' 1 25.000). Daarnaast zijn er series
overzichtskaarten (met een schaal kleiner dan
1 250.000), die kompleet aanwezig zijn voor zover
versehenen. De belangrijkste zijn de International
Map of the World 1 1.000.000 en de Karta Mira
1 2.500.000. Ook de World Topographical Map
1 500.000 zal op den duur in zijn geheel aanwezig
zijn.
De deelverzameling moderne kaarten en atlassen be-
staat voor 65% uit topografisch en voor 35% uit the
matisch kaartmateriaal. Wat de thematische kaarten
aangaat wordt er niet zo'n hoge graad van volledigheid
nagestreefd. De losse, d.w.z. zelfstandige, thema
tische kaarten worden aangeschaft voor zover ze van
belang zijn voor het onderwijs en onderzoek of re-
presentatief zijn voor het thema dat wordt afgebeeld.
Van de series wordt slechts een gedeelte aangekocht.
De series waterstaats-, bodem-, geologische en
geomorfologische kaart van Nederland (alle op de
schaal 1 50.000) zullen na verschijning kompleet
aanwezig zijn, evenals enkele buitenlandse series.
Deze deelverzameling bevat voorts een groot aantal
algemeen-geografische, nationale, regionale en
thematische atlassen.
Een bijzondere plaats wordt ingenomen door het werk
van F. W. Michels (1906-1975)Deze eigentijdse kar-
tograaf ontwikkelde een eigen kartografische stijl
(panoramakaarten) die zozeer werd gewaardeerd dat
prof. Koeman hem in 1974 verzocht "om een voor
zijn arbeid representatief te noemen verzameling aan
kaartmateriaal te willen afstaan aan het Geografisch
Instituut van de Rijksuniversiteit te Utrecht". Aan
dit verzoek gaf Michels gevolg; hij voorzag zijn ver
zameling van een katalogus waarin hij ook een levens-
beschrijving en "toelichtende beredeneringen" met
betrekking tot zijn manier van kaartmaken opnam (6)
Facsimile 's
De deelverzameling facsimile-uitgaven bestaat uit
een kleine 4000 kaartbladen en 135 atlassen. De laat-
ste tientallen jaren zijn vele, met name belangrijke
en vaak zeldzame oude, kaarten en atlassen in een
fotografische herdruk versehenen en door het Geogra
fisch Instituut aangekocht. Dit biedt de mogelijkheid
door eigen aanschouwing een goed beeld te verkrijgen
van de ontwikkeling van het wereldbeeld en van de
geschiedenis van de kartografie, zowel nationaal als
deelverzameling
(eigenaar)
aantal
kaart
bladen
aantal
atlas
sen
oude kaarten en atlassen
(v<5<5r 1850)
(Geografisch Instituut)
2.300
61
moderne kaarten en atlassen
(nä 1850)
(Geografisch Instituut)
59.500
715
facsimile kaarten en atlassen
(Geografisch Instituut)
3.585
135
kollektie Moll
(Universiteitsbibliotheek)
1.380
10
kollektie Ackersdijck
Universiteitsbibliotheek)
1.465
16
KT 1982. VIII. 2
29
