In hoeverre men de omstandigheden ten eigen voordele
gebruikt door bijvoorbeeld het toepassen van mengkleu-
ren of met behulp van rasters toevoegen van toonwaar-
den, is goed in legenda's af te lezen. Een legenda is
daarom bij uitstek een toetssteen voor een juiste toe-
passing van kleur in kaarten.
In het algemeen geldt juist voor kleuren dat de neiging
tot een teveel ervan, het nog al eens wint van de be-
perkingen waaraan men de meester schijnt te herken
nen.
Opvallend is, dat bij het tegen elkaar vallen van kleu
ren in kaarten een Sterke verbetering optreedt door
gebruikmaking van contourlijnen, iets wat bijvoor
beeld bij striptekenaars al sinds mensenheugenis
gemeengoed is geworden. Vooral bij gerasterde of in
mengkleuren opgebouwde lijnen zijn contouren eigen-
lijk een noodzaak om een rafelige en onduidelijke
begrenzing te camoufleren.
De kunsthistorica Margaret Walch ontleedt in haar
'Color Source Book' een groot aantal historische kunst-
uitingen naar gebruikte kleuren. Ik heb twee Neder-
landse stadskaarten vergeleken met haar bevindingen.
De Amsterdamse kaart van de Dienst Openbare Wer
ken, Afdeling Landmeetkunde en Kartografie (die
naar mijn persoonlijke mening de mooiste stadskaar
ten van Nederland maakt) ademt een heldere, funktio-
nele sfeer uit die we kennen van de Bauhaus-school
met haar sterke belangstelling voor primaire heldere
kleuren (Walch: Josef Albers ön Afrikaanse maskers),
terwijl de Haagse kaart het meest blijkt overeen te
komen met de kleuren van Wedgwood porcelein en de
lithografische werken van de Franse impressionisti
sche Schilder Bonnard
Pictogrammen
In plaats van woorden of letters is het hier en daar
gebruikelijk geworden grafische Symbolen (pictogram
men) te gebruiken.
Het probleem op dit ogenblik is dat er teveel elkaar
overlappende Systemen zijn, die vaak uit onwetendheid
door elkaar heen en te pas en te onpas gebruikt wor
den.
Enkele bekende voorbeelden die ook hun invloed op de
kartografie doen gelden zijn die van de Europese
spoorwegorganisaties voor stations, wegnummer-aan-
duidingssymbolen, verkeersborden, nautische bebake-
ningssymbolen, luchtvaartkaartsymbolen, Symbolen
op kaarten van de Topografische Dienst te Delft,
Falkplan-kaartsymbolen en de Symbolen die bij vele
toeristische organisaties en uitgeverijen (bijv.
Michelin-gidsen) in gebruik zijn.
Het is moeilijk om in deze chaos enige duidelijkheid te
krijgen. Op dit ogenblik is er op initiatief van het ISO
(International Standardization Organisation) de com-
missie TC 145 werkzaam aan een voorstel voor inter
nationale normalisatie van een aantal algemene pu-
bliekssymbolen. Zij zal ook richtlijnen met betrekking
tot vormgeving zoals afmetingen, lijndiktes, teken-
wijze en toepassing uitgeven, enigszins vergelijkbaar
met die van de groep die zieh al vele jaren bezighoudt
met de normalisatie van opschriftsymbolen voor toe
passing in de elektrotechniek, NEC 3C.
Gezien de overstelpende vloed van pictogrammen van
de afgelopen jaren is terughoudendheid geboden bij het
zelf ontwerpen van weer nieuwe Symbolen en moeten
de internationale (normalisatie)-ontwikkelingen scherp
in het oog gehouden worden.
Noot
Paul Mijksenaar is als wetenschappelijk medewerker
verbonden aan de Technische Hogeschool Delft, Afde
ling Industrieel Ontwerpen, Groep Presentatietechnie-
ken. Daarnaast is hij als senior-designer verbonden
aan het ontwerpbureau Total Design te Amsterdam en
houdt zieh in die funktie vooral bezig met bewegwijze-
ring.
Gediplomeerd kartografisch tekenaar met
ruime ervaring in binnen- en buitenland
zoekt passende betrekking.
Reacties onder nummervan dit blad of
telefonisch 033 - 80 39 95.
KT 1983.
IX. 1
39
