Ruimtelijk ordenen met kleuren en tekens
R. van der Schans
Op 1 mei 1982 stond er een advertentie in de krant
van Neckermann (in postorders, reizen en prefab-
woningen) met de volgende inhoud: "Waarom zoeken
tot u 'n leuk huis vindt? Wij bouwen het direct zoals
u wilt. Het huis van uw dromen hoeft geen luchtkasteel
te blijven. Als u wilt, Staat het binnen 3 weken klaar.
Op het plekje dat u mooi vindt.
We weten allemaal dat dit niet zomaar kan. Er staan
wetten in de weg en praktische bezwaren. Wanneer je
zo maar aan het bouwen slaat komt er waarschijnlijk
iemand van bouw- en woningtoezicht langsfietsen om
u erop te wijzen dat u in overtreding bent. "Dat kunt
u nu wel beweren, meneer, maar waar baseert u dat
op?" En dan bestaat de kans, dat de dienstdoende
ambtenaar je een bestemmingsplan toont, op grond
waarvan het verboden is op het perceel, waarvan je
voor veel geld eigenaar bent geworden, het huis van
je dromen te bouwen. Zelfs wanneer je een bouwver-
gunning zou hebben aangevraagd, zou die zijn gewei-
gerd.
Het bestemmingsplan is een van de belangrijkste juri
dische instrumenten van de overheid die beperkingen
opleggen aan het vrije genot van de grond. Het plan
bindt niet alleen de burgers, maar ook de overheid,
zoals de gemeente Eindhoven moest ervaren toen ze
een weg wilde verbreden ten koste van de groenstrook
die er naast lag (1).
Met het bestemmingsplan wordt ruimtelijke ordening
bedreven, volgens een auteur over bestemmingsplan-
nen de 'overheidsbemoeiing met het gebruik van de
grond ten behoeve van de menselijke welvaart en het
menselijk geluk' (2). Of de zojuist ten tonele gevoerde
eigenaar het hier mee eens is valt te betwijfelen;
zeker is wel dat het bestemmingsplan het enige binden
de instrument van de ruimtelijke ordening is. Andere
plannen, zoals streekplannen die door de provincies
worden opgesteld, en structuurplannen die net als
bestemmingsplannen door de gemeente zijn gemaakt
lijken wat meer op partijprogramma's: ze scheppen
alleen morele verplichtingen voor degenen die ze op-
stellen, maar je kunt geen schadevergoeding vragen
wanneer deze verplichtingen niet worden nagekomen.
Aan deze plannen zal ik nu geen aandacht besteden;
ik zal me beperken tot het bestemmingsplan.
Dat het bestemmingsplan een algemeen bindend karak-
ter heeft stelt natuurlijk wel eisen aan vorm en inhoud
van dat document. Deze worden behandeld, met de
nadruk op de grafische aspecten. Eerst komt de
vraag aan de orde wat een bestemmingsplan is en hoe
het in elkaar zit. Daama zal de inhoud en de vorm
van de plankaart besproken worden. Vervolgens kom
ik op het onderwerp van de studiedagen: de legenda,
waarbij ook een uitstapje naar het buitenland wordt
KT 1983. IX. 1
ondernomen. Dan wil ik nog iets zeggen over beeld-
vorming door bestemmingsplankaarten, en tenslotte
zal ik nog enkele samenvattende opmerkingen maken
ter discussie.
Wat is een bestemmingsplan?
Het bestemmingsplan is een juridisch stuk, dus het
zal wel ergens in een wet worden genoemd en beschre-
ven (3). In dit geval is de Wet op de Ruimtelijke Orde
ning van toepassing, en wel in het bijzonder art. 10:
"Art. 10. 1. Voor het gebied van de gemeente, dat
niet tot een bebouwde kom behoort, stelt de gemeente-
raad een bestemmingsplan vast, waarbij, voor zover
dit ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening
nodig is, de bestemming van de in het plan begrepen
grond wordt aangewezen en zo nodig, in verband met
de bestemming, voorschriften worden gegeven om-
trent het gebruik van de in het plan begrepen grond en
de zieh daarop bevindende opstallen. Deze voorschrif
ten mögen slechts om dringende redenen een beper-
king van het meest doelmatige gebruik inhouden en
mögen geen eisen bevatten met betrekking tot de
struetuur van agrarische bedrijven. Onder grond
wordt water mede begrepen.
Centraal in dit artikel Staat het begrip 'bestemming'
Dit wordt niet in de wet gedefiniSerd, maar in het
Besluit op de Ruimtelijke Ordening (BRO), ook in
art. 10:
"Art. 10.3. De bestemming omschrijft de doeleinden,
waarvoor de in het bestemmingsplan begrepen grond
met het oog op een goede ruimtelijke ontwikkeling van
de gemeente mag worden gebruikt.
Wat verdergaand is een definitie van de eerdergenoem-
de auteur over bestemmingsplannen (4):
47
