ruimtelijk beeld 1
Fig. 8. Twee betekenissen van 'ruimtelijk beeld'
Wat dit betreft vind ik enkele brochures uit Leiden,
bestemd voor inspraak bij verschillende stadsvernieu-
wingsprojecten, voortreffelijk. De brochure 'Bestem-
mingsplan Verversbuurt: elk blok een eigen kleur
bijvoorbeeld bevat, naast een goede uitleg van de
functie van een bestemmingsplan en een toelichting
van wat er allemaal mogelijk is, een goed leesbare
verkleining van de plankaart, in kleuren uitgevoerd.
Verder geön plaatjes van hoe mooi het allemaal zou
kunnen worden.
Bestaan er in Nederland kennelijk tot in de hoogste
regionen nog misverstanden over de functie van de
plankaart, in de mij bekende Franse en Duitse litera-
tuur wordt er wfel duidelijk onderscheiden tussen het
juridische bestemmingsplan en de meer beeidende
stedebouwkundige ontwerptekening. Er bestaat zelfs
een Duits boek over: 'Gestaltung und Recht der Bebau
ung' (Vormgeving en recht tot bebouwing), waarin met
tekst en tekeningen alles duidelijk uit de doeken wordt
gedaan (29)
Erg interessant is ook een Zweeds boek over het be
treffende onderwerp: 'Äskädlig planredovisning' van
Örjan Wikforss (30). 'Duidelijke planverantwoording.
Over de beeidende voorstelling in de ruimtelijke
planning. De Engelse samenvatting in dit boek geeft
als vertaling van de titel 'Clear plan presentation',
maar uit het gedeelte van de tekst dat ik met behulp
van woordenboek en grammatica in bar Nederlands
heb weten om te zetten, blijkt, dat Wikforss met
'redovisning' toch iets anders bedoelt dan het eenzijdig
aan het publiek presenteren van mooie, door een gra
fische communicatiedeskundige opgestelde, beeidende
tekeningen. Het gaat hem om een tweerichtingsver-
keer tussen de planners en de burgers, ook tijdens het
planningsproces, waarbij er niet veel tijd is om alles
mooi af te werken. Dat spreekt me erg aan, maar ik
heb nog niet in het, zeer fraai geTllustreerde, boek
kunnen ontdekken hoe hij dit idee verder uitwerkt.
Terug naar de legenda
Maar nu ben ik een beetje afgedwaald van het onder
werp: legenda's van plankaarten. Ik moet nu tot een
afronding zien te komen. Aan de vormgeving van
structuurplankaarten en streekplankaarten heb ik
maar geen aandacht besteed, omdat die een beetje
buiten mijn gezichtsveld liggen. Als pianologisch geo-
deet ben ik hoofdzakelijk geTnteresseerd in het huisje-
boompje-beestje-niveau, schaal 1:5000 en groter.
Daar valt ook voor kartografen naar mijn idee nog heel
wat uit te zoeken. Ik denk daarbij aan allerlei inventa-
risatie- en analysekaarten, een onderwerp waar de
Werkgroep Kleuren en Tekens nu op studeert en waar
ik ook mijn steentje aan bijdraag.
"De legenda is een alfabet. Laat ik deze uitspraak van
een onbekende Franse meneer als thema kiezen ter af-
sluiting.
Bij het ontwerpen van een alfabet moet de typograaf
rekening houden met allerlei factoren: de talloze com-
binaties waarin de letters kunnen voorkomen, de be-
perkingen van de machine die de letter moet gieten of,
tegenwoordig steeds meer, fotografisch moet afbeel-
den, de kwaliteit van het papier, de omstandigheden
waaronder de lezer de letters moet waarnemen.
Zo ook bij het ontwerpen van legenda's voor bestem-
mingsplankaarten. Er moet rekening worden gehouden
met de juridisch belangrijke ondergrond. De bestem-
mingen en andere aanduidingen komen voor in steeds
wisselende combinaties, steeds vaker zelfs over el-
kaar heen. Het zou prettig zijn, wanneer ook marges
in de ligging of in de functie goed zouden kunnen wor
den weergegeven in de kaart. Nu zijn deze slechts uit
de voorschriften op te maken. De tekenaars moeten
ook zonder veel Problemen en kosten de kaart kunnen
maken (zonder vrije expressie, het is niet anders).
Tenslotte moeten de ambtenaren en de burgers er goed
mee uit de voeten kunnen, zonder dat er misverstan
den ontstaan.
AI dit soort zaken moet een legenda, en zeker een ge-
uniformeerde, kunnen overleven. Geen gemakkelijke
zaak. Maar dat is het opstellen van een bestemmings
plan ook niet, omdat het plan moet kunnen overleven
in een context waar een heleboel mensen er maar wat
graag onderuit willen, bijvoorbeeld om het huis van
hun dromen te bouwen op het plekje dat zij mooi
vinden.
KT 1983. IX. 1
55
