T~
r
-F
y
00
Standaardisering van legenda's en
bestemmingsplankaarten
To
"(iE?
frrnj
Sb
F.J. Ormeling
r
Tr-f.,
Het onderwerp van deze bijdrage is uiteindelijk het voorstel 'Bestemmingsplankaarten, codering, arcering,
kleur'. In het vorige artikel heeft Speibrink van dit voorstel vooral de vormgevingsaspecten behandeld; hier
wordt eerst op de standaardisatie ingegaan. 15 Jaar geleden is door het Nederlands Instituut voor Ruimtelijke
Ordening en Volkshuisvesting (NIROV) een eerste poging gedaan om de op bestemmingsplankaarten gebruikte
Symbolen en Signaturen vast te leggen. Dat heeft toen weinig effect gehad en daarom is men onlangs met het
nieuwe, door Speibrink toegelichte voorstel gekomen, dat veel minder ambitieus is en richtlijnen in plaats van
voorschriften geeft. De situatie waarin deze richtlijnen aan de potentiele gebruikers worden voorgelegd, is
echter nog steeds dezelfde als 15 jaar terug. Na een körte inleiding over standaardisatie in het algemeen,
worden eerst de mogelijke omstandigheden daarbij beschreven.
Standaardisatie
In ons werk en in ons dagelijks leven komt er een
grote hoeveelheid informatie op ons af. De enige ma-
nier om al die informatie te kunnen verwerken is om
datgene eruit te halen wat voor ons relevant is. Een
van de manieren om dat proces van selectie sneller te
laten verlopen is de standaardisatie. We weten waar
we in onze eigen krant altijd het weerbericht kunnen
vinden of het stripverhaal of het redactionele commen-
taar; dergelijke rubrieken hebben een vaste plaats in
de opmaak. Formulieren voor de belasting of voor de
giro zijn allemaal hetzelfde en daarom efficient en
snel te verwerken.
Wanneer mensen dezelfde taal spreken, bevordert dat
de communicatie. Ze kunnen dan ook in grafische
vorm, schriftelijk, in die taal informatie overdragen.
We zijn daarbij gewend aan een alfabet, maar er zijn
ook andere dan lettertekens waarmee grafische com
municatie mogelijk is. Verkeersborden zijn daarvan
ddn voorbeeld, en de tekens welke zigeuners gebrui-
ken (zie figuur 1) om informatie over de inwoners van
het gebied waar ze doorheen trekken uit te wisselen
zijn een ander voorbeeld.
UVES HERE
KINO WOMAN. Idl pitiful Störy
RELIGIOUS TALK
IF VOU ARE SICK.
OOCTOR HERE.
WON'T CHARGE
ALCOHOL
YOU CAN SLEEP
in HAYLOFT
HOLD YOUR
TONGUE
BARKING DOG
HERE
VICIOUS DOG
HERE
BEWARE Ol
FOUR DOGS
SUCKERA
Dat men dezelfde taal moet kunnen spreken om infor
matie uit te kunnen wisselen geldt ook in de kartogra-
fie. Ook daar moeten kaartgebruikers en kartografen
dezelfde betekenis aan tekens toekennen om informatie
over te kunnen d ragen. Om de kaartgebruikers niet
elke keer dat ze een andere kaart ter hand nemen te
dwingen weer van andere Symbolen de betekenis te
leren, of van dezelfde Symbolen andere betekenissen,
is standaardisatie van Symbolen en Signaturen iets wat
de informatie-overdracht sterk bevordert.
Kartografen brengen tegen standaardisatiepogingen in,
dat we daarmee iets accepteren wat de creativiteit aan
banden legt en wat de verdere ontwikkeling van metho-
den van kartografische weergave belemmert.
Indien dat al zo is - en dat verwacht ik niet - is het
toch een eenzijdig kartografisch standpunt waarbij niet
aan de belangen van de kaartgebruiker wordt gedacht.
Standaardisatieprocessen
Door hun vaak geheime karakter kan er van manuscript-
kaarten nooit een grote standaardiserende invloed zijn
uitgegaan. We moeten de reproductie van kaarten door
middel van houtsneden of koperplaten afwachten, voor-
dat we het verschijnsel standaardisatie kunnen waar-
Fig. 1. Detail van het blad Folklore - Hobo Signs.
Uit: H. Dreyfuss, Symbol Sourcebook. New
York, 1972.
KT 1983. IX. 1
63
