STANDAARDISERING-
ORGANISATIEPROCEDURES
1° Navolging van een succesvol voorbeeld
2° Afspraken tussen individuen
3° Afspraken tussen instellingen
a) zondersancties/hierarchie
b) met sancties/hierarchie
4° CentraleFinanciering/Maecenas
nemen. Het karakter van de standaardisatie in de 15e
en 16e eeuw is er vooral een van navolging van suc-
cesvolle voorbeelden. Tegen het navolgen, copieren
zelfs, bestanden toen ook nog niet zoveel vooroorde-
len als thans. Wat school maakt, dat nam men over.
Zo zien we in de 16e en 17e eeuw Viaanderen en Hol
land met hun atlaskartografie een standaard ontwikke-
len welke men overal navolgde. Dat geldt ook voor de
topografische standaard die in Frankrijk met de kar
tering van Cassini in de 18e eeuw tot ontwikkeling
kwam. Door de Napoleontische oorlogen werd die
standaard over heel Europa verbreid. In onze eigen
tijd zien we weer de atlaskartografie als voorbeeld
van de succesvolle standaard welke men moet navol
gen. In 1870 was dat de Duitse en Oostenrijkse
schoolatlas die dankzij de geslaagde hoogtevoorstel-
ling school maakte. In 1970 is het juist het afzien van
de hoogtezones op onze basiskaarten en het in plaats
daarvan weergeven van het grondgebruik, wat in de
schoolatlassen de toon aangeeft. Maar het betreft
hier meer voorbeelden van een bepaalde kaartstijl
dan van individuele gestandaardiseerde Symbolen.
Wat de Symbolen betreft wordt gezegd dat we nog niet
tot standaardisering mögen overgaan, alvorens we
precies weten op welke Symbolen we reageren en hoe
we daarop reageren. Dat moment ligt echter nog ver
van ons af. Er is veel onderzoek naar gedaan, in
Wenen, in Berlijn, in Moskou en Madison, maar we
zijn nog niet veel verder dan dat we weten hoe men op
individuele losstaande Symbolen reageert. Wat er ge
beult als we ze tot een kaart combineren ontgaat ons
nog.
Maar of dat nu ook moet betekenen dat we moeten
wachten totdat men ook dat onderzocht heeft, is de
vraag. Beter lijkt het om alvast procedures te ontwik-
kelen om Symbolen te standaardiseren. Wanneer we
eenmaal zo ver zijn dat we de juiste Symbolen hebben
gevonden, dan zullen we met die procedures in Staat
zijn die Symbolen ook snel overal in te voeren. Er
zijn tientallen pogingen gedaan om kaartsymbolen en
Signaturen te standaardiseren. Het eerste voorstel
van de NIROV Staat zeker niet alleen. Wanneer men
constateert dat de meeste van die pogingen geen suc-
ces zijn geworden, dan is de belangrijkste oorzaak
daarvoor waarschijnlijk de gebezigde organisatie-
structuur. Een indeling in verschillende soorten orga-
nisatiestructuren is daarom van belang (zie figuur 2).
Fig. 2. Mogelijke organisatiestructuren bij
automatisering
Organisatiestructuren
Men kan de mogelijke organisatievormen onderverde-
len in de hierboven behandelde (het navolgen van een
succesvol voorbeeld), het daarnaast maken van afspra
ken door individuen en door instellingen, en tenslotte
het volgen van dezelfde norm omdat daarvoor door een
geldschieter of maecenas betaald wordt. Deze organi
satievormen verschillen vooral in de mate van steun
die men heeft aan het thuisfront wanneer men derge-
lijke afspraken maakt, en de aard van de sancties die
kunnen worden toegepast wanneer de afspraken door
individuen of instellingen niet worden nagevolgd.
In het eerste geval, het navolgen van een succesvol
voorbeeld, is er geen sprake van steun of sancties.
Men neemt alleen iets van elkaar over omdat men
hoopt even succesvol te zijn als de maker van het oor-
spronkelijke produkt. De Internationale Geografische
Unie toont vele voorbeelden van het tweede geval:
individuen die afspraken maken en zieh daar vervolgen
niet aan houden. In het kader van de Commissie voor
nationale atlassen zijn voor bijna alle soorten kaarten
in nationale atlassen stand aard-legenda's ontwikkeld,
zonder dat die ooit zijn opgevolgd. Betreft het afspra
ken tussen instellingen, dan is het belangrijk wat men
zieh voorneemt te doen met de gevallen die niet aan
de standaard beantwoorden.
In 1891 werd in Bern door deelnemers aan een inter-
nationaal geografencongres overeengekomen dat men
een internationale wereldkaart op de schaal 1:1 mil-
joen zou gaan uitbrengen. Er werden afspraken over
de uitvoering gemaakt, en wie zieh daar niet geheel
aan hield mocht het predicaat 'International Map of
the World on the Millionth Scale', in het Engels of
Frans, niet op de geprodueeerde kaarten afdrukken.
Het heeft de partieiperende landen er niet van weer-
houden om met afwijkende kleuren, wijze van hoogte-
voorstelling of bladuitsnedes te komen. Bij de Karta
Mira, eveneens een kartering van de hele wereld op
relatief grote schaal, is er nauwelijks sprake van in
dividuele verschillen tussen de bladen die in de ver
schillende Oosteuropese landen uitkomen. Blijkbaar
is men er daar in geslaagd een straffere organisatie-
vorm te cregren.
De mogelijke sancties speien wel een rol bij, bij voor
beeld, de ICAO, de Internationale Civiele Luchtvaart
Organisatie. Het is daar voor de veiligheid enorm
belangrijk dat procedures zoals de navigatie, het aan-
roepen van vliegtuigen, het landen, of het doorgeven
van meteorologische informatie, gestandaardiseerd
worden om vergissingen uit te sluiten. Wanneer aan-
bevelingen worden aangenomen om bestaande procedu
res (zoals ook het weergeven van informatie in kaar
ten) te wijzigen, dan zijn alle lidstaten, die van te
voren al in een inspraakronde hebben kunnen deelne-
men, verplicht om binnen 3 maanden hun mening
erover te geven. Is tweederde van de leden het ermee
eens, dan zijn de leden verplicht om, weer binnen 3
maanden de nieuwe voorschriften toe te passen. De
ICAO publiceert regelmatig welke landen welke stan-
daardprocedures nog niet hebben opgevolgd, zodat
piloten precies weten in welke landen nog met afwij
kende voorschriften wordt gewerkt. En deze rappor-
tage schijnt effect te hebben.
In Nederland biedt de ANW een voorbeeld van instel
lingen, die samen afspraken maken over de standaardi
64
KT 1983. IX. 1
