Edgar A. Poe
Fragment uit '26 Griezelverhalen', De gestolen brief
e wereld van de stof,' vervolgde Dupin, 'wemelt van de meest
detterlijke overeenkomsten met de onstoffelijke wereld; en daarom
/schuilt er een zekere waarheid in het retorische dogma, dat een
metafoor, of vergelijking, zowel gebruikt kan worden om een
argument te ondersteunen als om een literaire beschrijving te verfraaien.
Het principe van de vis inertiae, van de traagheid, bijvoorbeeld schijnt
hetzelfde tezijn in de natuurkunde als in de psychologie. Denatuurkundige
wet, dat een groot lichaam moeilijker in beweging is te brengen dan een
kleiner, en dat de kracht, die het vervolgens zal uitoefenen, evenredig is
aan deze moeilijkheid, komt overeen met de psychologische wet, dat de
machtigste geesten, die over meer energie en volharding beschikken dan
geesten van lagere rang, toch het minst gemakkelijk tot actie geprikkeld
worden en bij de eerste stappen, die zij ondernemen, door een grotere
aarzeling en onzekerheid worden gekenmerkt. AI weer: heb je nooit
gemerkt welke uithangborden het meest de aandacht trekken?'
'Daar heb ik nooit over nagedacht,' zei ik.
'Er bestaat een gezelschapspel,' vervolgde hij, 'dat op een landkaart
gespeeld wordt. De ene speler geeft aan de andere een bepaald woord op -
de naam van een stad, een rivier, een koninkrijk - dat hij op de kaart, die
bijzonder ingewikkeld en onoverzichtelijk is gemaakt, opzoeken moet.
Een nieuweling in dit spei probeert zijn tegenstander meestal in verlegen-
heid te brengen door hem de kleinst gedrukte namen op te geven, maar de
meer geoefenden kiezen de namen uit die met grote letters over de hele
kaart heengedrukt staan. Deze namen, evenals de uithangborden en
reclames met te grote letters, ontsnappen aan onze aandacht, omdat ze zieh
al te zeer opdringen; en deze fysiologische leemte in de opmerkzaamheid
komt geheel overeen met het bekende psychologische verschijnsel, dat de
geest die dingen, welke al te duidelijk en vanzelfsprekend zijn, eenvoudig
niet in zieh opneemt.1
57
