Automatisering bij de Waterstaatskartografie
M.A. Damoiseaux
Nederland is een waterrijk land. Om ons tegen water-
overlast te beschermen zijn dijken en kaden aange-
legd, sloten en kanalen gegraven, sluizen en stuwen
gebouwd en genialen gesticht. Tijdens droge zomers
kan er ook een watertekort ontstaan en moet het be-
schikbare Rijn-, Maas-, IJsselmeer- en ander water
zo goed mogelijk over het land verdeeld worden.
Naast de hoeveelheid water speelt ook de kwaliteit
ervan een grote rol. Daarom zijn de meeste woonhui-
zen en bedrijven aangesloten op rioleringsstelsels,
die het afvalwater over soms grote afstanden naar
zuiveringsinrichtingen voeren.
De zorg voor al deze zaken is opgedragen aan het Rijk,
de provincies, de vele waterschappen en diverse
andere instanties.
De afdeling Waterstaatskartografie van de Rijkswater-
staat draagt daar zijn steentje aan bij door deze water-
staatkundige toestand en indeling van ons land in beeld
te brengen en wel op:
- de Waterstaatskaart van Nederland op schaal
1:50. 000 met hoofdkaart en twee bijkaarten, welke
een gedetailleerd totaalbeeld geeft van al deze
waterstaatkundige aspecten;
- de serie waterstaatkundige overzichtskaarten van
Nederland, welke per kaart op schaal 1:400. 000 of
1:600. 000 steeds dön thema weergeven zoals de
waterschappen, afwateringseenheden, waterkerin-
gen, gemalen en dergelijke.
Beide kaartseries zijn onderwerp van automatisering.
Bij de overzichtskaarten is dit nog beperkt tot het
experimentele Stadium. Bij de Waterstaatskaart is al
een belangrijk deel van het tekenwerk geautomatiseerd.
In het hiemavolgende zal dan ook voomamelijk worden
ingegaan op de automatisering van de vervaardiging
van de Waterstaatskaart. Hierbij ligt de nadruk op de
kartografische aspecten en minder op de specificaties
van apparatuur en programmatuur.
Opbouw
AI in 1974 heeft Waterstaatskartografie zijn eerste
schreden gezet op het toen nog onbekende päd van de
automatisering. Reden hiervoor was de wens om
- zonder personeelsuitbreiding - het vervaardigen van
de Waterstaatskaart te versnellen, waardoor het ge-
hele land in 7 tot 8 jaar - in plaats van in 15 jaar-
herzien kon worden.
Uitgangspunten daarbij waren:
- handhaven van het bestaande kaartontwerp, met
inbegrip van de hoge kwaliteitsnormen;
- wegnemen van tijdrovend en monotoon teken- en
monteerwerk.
Daarbij werd van hogerhand nog de volgende randvoor
waarde toegevoegd:
- zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande appa
ratuur en deskundigheid eiders binnen de Rijkswa-
terstaat.
Dit hield in dat enkele medewerkers van Waterstaats
kartografie zichzelf de benodigde automatiserings-
kennis eigen moesten maken om het programma van
eisen op te stellen en om daama de noodzakelijke
apparatuur te bestellen. De benodigde tekenprogram-
matuur werd geschreven door medewerkers van de
Dienst Informatieverwerking (DIV) van de Rijkswater-
staat, die ook over een grote Computer (aanvankelijk
P 1400, later Univac 1100) beschikte.
In 1975 werd door Waterstaatskartografie de eerste
configuratie aangeschaft, bestaande uit een digitali-
seertafel (Gradicon GDC-3) met lichtbak, een tafel-
computer (HP 9830A) met printer en een drumplotter
(Calcomp 563).
In datzelfde jaar kwam ook het programma GEOTAO
gereed, dat is geschreven voor het tekenen van een-
voudige Symbolen met hun volgnummer. Het jaar
daarop werd het programma WKBIES operationeel,
waarmee evenwijdige lijnen berekend en getekend
kunnen worden. Bovendien worden hiermee de water-
lopen en de begrenzing van poldervlakken getekend.
In 1980 volgde een tweede configuratie met een ander
type digitaliseertafel (ALTEK), eenzelfde type tafel-
computer met printer en een snellere drumplotter
(Calcomp 1037).
Inmiddels is ook het programma WKAFWA, voor het
tekenen van de waterstaatkundige overzichtskaarten
Fig. 1. Overzicht van de configuratie in gebruik bij
de Waterstaatskartografie.
KT 1983. IX. 3
33
