De perfektie van de thematische
computerkaart: een ruimtelijke ordening
F.H. Boersma
Niet lang geleden promoveerde in Utrecht een geograaf op het onderwerp 'woonallokatie-modellen'. Edn van de
Stellingen bij zijn proefschrift luidde: 'de automatisering in de kartografie is inmiddels geperfektioneerd'. Op
deze Stelling kreeg hij van kartografische zijde oppositie. Hoe kon deze geograaf zoiets zeggen, terwijl hij toch
vrijwel niets van de kartografie afwist - de automatisering in de kartografie was helemaal niet perfekt! Toch
waren de tegenstellingen die bij dit voorval werden opgeworpen meer schijnbaar. De geograaf had namelijk voor
zijn proefschrift gebruik gemaakt van een vorm van automatisering voor het maken van de thematische kaartjes.
Die vorm van automatisering voldeed voor zijn doel uitstekend, het was zogezegd perfekt. En het lijkt hem
daarbij niet al te kwalijk te nemen, dat hij niet uitgebreid op de hoogte was van de vele mislukkingen bij de
invoering van automatische technieken in andere takken van de kartografie.
Is de invoering van de automatisering in de thematische kartografie meer suksesvol geweest dan bij andere
vormen van kartografie? Werden er andere eisen aan gesteld dan aan de automatisering van bijvoorbeeld topo-
grafische kaarten? Het is misschien goed om een kleine plaatsbepaling te verrichten, wat dieper op de grond-
slagen in te gaan en een voorzichtige blik in de toekomst te werpen van de automatisering in de thematische
kartografie.
Thematische kartografie
Grenzen binnen de kartografie zijn uitermate moeilijk
te trekken. Het is dan ook niet al te gemakkelijk om
aan te geven welke inhoud de 'thematische' kartogra
fie heeft. Misschien is dat nog wel het beste aan te
geven vanuit de gebruikersgroep van deze vorm van
kartografie. De gebruikers van de hier bedoelde the
matische kaarten zijn bij voorkeur geografen. Het
zijn kaarten voor mensen, die wat willen weten van
wat er in de bodem zit, waar een bepaalde industrie
is gevestigd, of hoe zieh de forensenstromen verhou-
den in de randstad.
Het thema kan gevormd worden door een ingewikkelde
statistische variabele in het onderzoek van de profes-
sionele geograaf aan de universiteit; het kan echter
ook een wat eenvoudiger onderwerp zijn voor de re-
dakteur van een Atlas van Nederland of een schoolat-
las. Altijd geldt, dat zo'n kaart een goed overzicht
moet geven. De kaart van het thema is dan zogezegd
op een hoger niveau leesbaar (Bertin). Afgezien van
kwaliteit of gebruik van de kaart is er ook een aandui-
ding te geven van de aard van de thematische kaart.
We spreken dan over kaarttypes als: figuratieve kaar
ten, chorochromatische kaarten en choroplethen. Met
deze drie kaarttypes is er een veelheid van onder-
werpen goed in kaart te brengen.
De indeling in kaarttypes zou bovendien gebruikt kun-
nen worden voor een technische benadering over wat
er nu wel of niet kan in de automatisering in de
thematische kartografie.
Autom ati se ring
De automatisering van thematische kaarten is niet
door kartografen in gang gezet, maar door geografen
en computermensen. De belangrijkste ontwikkeling op
dit gebied is het programma SYMAP geweest, dat al
vanaf 1965 in ontwikkeling is en inmiddels over de
gehele wereld wordt gebruikt. SYMAP is geschikt
voor het maken van choroplethen- en isoplethenkaar-
ten. Daarnaast kan de voor de geograaf belangrijke
techniek van trend surface mapping gebruikt worden.
De kaarten van SYMAP worden geprodueeerd op de
regeldrukker van de Computer, en zijn daarom erg
goedkoop. Veel kartografen riepen bij het zien van de
resultaten over de grafische kwaliteit hun afschuw uit.
De aanduiding 'gemaakt door de Computer' was het
'made in Hongkong' van de kartografie. Natuurlijk
werden deze reakties ook uitgelokt door de misvatting
van sommige kartografen, om regeldrukkerprodukten
als publiceerbare kaarten te zien. Enigszins opgefrist
door een zacht kleurtje werden er vlot hele atlassen
mee gevuld. Desondanks was het resultaat natuurlijk
niet fraai en raakte de computerkaart daardoor in
diskrediet.
UN I VERS I TAI R KARTOGRAFISCH MACHTSDENKEN
Centra en Periferie
Brcn lamwmertingivirfeand ITC-RUU-TW Kartcgrafl« pr KAART Utrecht
44
KT 1983. IX. 3
