F.J. Ormeling
De toeristische spoorwegkaart van Nederland
De bedoeling van de bij dit nummer gevoegde Toeris
tische Spoorwegkaart van Nederland, een uitgave van
Servex B. V. in samenwerking met het Nationaal Bu
reau voor Toerisme (1980), is behulpzaam te zijn bij
de keuze van het reisdoel als men 'een dagje uit' wil
gaan en daarbij de auto thuis laat. De firma Servex
heeft daartoe een kaart van het lijnennet van de N. S.
aangekleed met toeristische informatie. De kaart is
uitgebracht op de schaal 1:500. 000 met twee vergro-
tingen 1:150. 000 van de agglomeraties Amsterdam en
Den Haag/Rotterdam, een bijkaartje van de intercity-
diensten en een duidelijke legenda. Op de achterkant
van het kaartblad is vermeld voor welke diensten men
op het Station en bij de VVV-informatiekantoren alle-
maal nog meer te recht kan. Het is een goed initiatief
om de toeristische mogelijkheden in kaart te brengen
om zo een overzicht te bieden van de mogelijke reis-
doelen zowel in de nabije omgeving van de potentiele
recreanten als verder van huis. Hieronder zal nage-
gaan worden in hoeverre de kaart aan de doelstellin-
gen beantwoordt, door deze te toetsen aan de gebruiks-
mogelijkheden welke de uitvoering biedt.
Het terugvinden van het startpunt
Voordat men een reis kan uitstippelen moet men zijn
eigen woonplaats op de kaart terug kunnen vinden. Dat
valt hier niet mee. Driekwart van de Nederlandse be-
volking woont in Steden die met de trein bereikbaar
zijn, maar die Steden zijn op de kaart niet duidelijk
naar voren gehaald. Alleen hun stations zijn benoemd,
en het is moeilijk, door het ontbreken van bijvoorbeeld
in rood aangegeven stedelijke agglomeraties, de lig—
ging van een Station in een stad of de ligging van een
Station ten opzichte van een plaats (moet men om
Zeist te bereiken nu naar het Station van Bilthoven,
Driebergen of Bunnik?) vast te stellen.
Naast de stations zijn did plaatsen benoemd waar een
VW-informatiekantoor aanwezig is of een attractie.
Daardoor staan Steden als Lelystad of Emmeloord
niet op de kaart aangegeven, haltes zoals IJmuiden-
Julianakade, Bovenkarspel-Grootebroek wöl. De kaart
vermeldt terecht of men al of niet bij de stations kan
parkeren.
Het uitzoeken van een reisdoel
Heeft men eenmaal het dichtstbijgelegen Station gelo-
caliseerd (natuurlijk weet iedereen best waar dat ligt,
ook al spreekt men in deze folder van het bezoek aan
een Station als van een 'aparte belevenis'), dan kan
het doel van de dagtocht worden uitgezocht. Door het
ontbreken van een kaartschaal of tijdschaal is moeilijk
na te gaan of te plannen hoe lang de tocht per trein
gaat duren. Primair zal men de tocht maken om be-
paalde attracties te bezoeken of van eiders geboden
faciliteiten gebruik te maken. En dan bedoel ik niet
de mogelijkheid op een Station haar/zijn haar te laten
knippen, zieh te laten fotograferen, geld te wisselen,
bloemen of tijdschriften te kopen, koffie te drinken of
te dineren. Daar gaat men niet voor op stap met de
trein. En toch ligt er een zwartsluier over de kaart
met dit soort voor de gebruiker zinloze informatie.
Bij de keuze van de bestemming van de dagtocht kan
men zieh laten leiden door:
1. de aanwezigheid van NS-dagtochten, NS-attracties
of NS-wandeltochten;
2. de plaatjes en tekst die andere attracties aangeven
(Zaanse Schans, Madurodam, Volkssterrenwacht
Simon Stevin enz.
3. het landschap, dat volgens de legenda met bos,
heide, duinen en meren apart is aangegeven.
Welnu, door een gebrek aan kartografische en repro-
technische ervaring is daar weinig van terecht geko-
men.
1. De lettersymbolen en wandelkaartjes die de aan
wezigheid van NS-dagtochten, wandeltochten of attrac
ties aangeven, vallen niet op in de kaart, terwijl ze
er toch het duidelijkste bestanddeel van zouden moeten
uitmaken. Ze zijn in hetzelfde zwart aangegeven als
de stations-service Symbolen, in lange series van
zeven acht zwarte Signaturen. Waar de kaart in vier-
kleurendruk vervaardigd is hadden deze meest belang-
rijke Symbolen op de kaart meer op kunnen en moeten
vallen dan thans het geval is.
2. De mate van verkleining laat te weinig over van de
tekeningen die de verschillende attracties moeten ka-
rakteriseren. De contouren zijn in zwart opgehaald,
de tekeningen zelf zijn te flets omdat het zwart hier
niet meegedrukt is. De tekst die de attracties benoemt
is cursief aangegeven, maar valt wederom te weinig
op.
3. Wanneer er ergens sprake is van een afwisselend
landschap en men op een Station fietsen kan huren
(eventueel met toeristische routes, beide Staat op de
kaart met Symbolen vermeld), dan zou dat ook een
Lees verder op pag 59
KT 1983. IX. 3
57
