Topografische kaarten vroeger, nu en straks P
L. van Zuijlen
Het thema voor de viering van het vijfde lustrum van
onze Nederlandse Vereniging voor Kartografie is
'De Kaart Actueel'.
Toen ik dit las kwamen drie gedachten in mij op.
Bedoelt men, als we denken aan topografische kaarten,
het actueel houden van kaarten door:
- kaartherziening? of door
- gewijzigde produktiemethoden? of door
- het aanpassen van de kaarten aan wensen naar vorm
en verkrijgbaarheid?
In feite kunnen alle drie onderwerpen daarbij betrok-
ken worden en ik zal ook trachten deze onderwerpen
kort te behandelen.
Kaartherziening
De topografische kaarten van ons land worden cyclisch
herzien en wel dön maal per 5, per 7 of per 10 jaar,
afhankelijk van het gebied. Deze cycli zijn internatio-
naal in NATO-verband vastgesteld, waarbij elk land
de gebieden, waarvoor de verschillende herzienings-
perioden gelden, vaststelt.
Herziening van de basiskaart op de
schaal 1:12.500
Voor de Nederlandse topografische kaarten wordt de
mate van de herziening beoordeeld aan de hand van de
nieuwe luchtfoto's.
Het gebied van elk topografisch kaartblad 1:50. 000,
dat voor herziening in aanmerking komt, wordt in de
maanden maart/april opnieuw uit de lucht gefotogra-
feerd op de schaal 1:18. 000 met een lens met 21 cm
brandpuntsafstand. Deze normaal-hoek-lens wordt
gekozen in verband met de geringe vervorming in de
luchtfoto's ten gevolge van hoogteverschillen in het
terrein. Daardoor kan in ons land voor gebieden met
gering hoogteverschil de ontschrankingsmethode
worden toegepast. Voor de gebieden met grotere
hoogteverschillen of met hoogbouw gebruiken we de
orthofotomethode of stereokaartering.
Zijn de nieuwe luchtfoto's beschikbaar dan wordt bij
de voorbereiding van het werkprogramma voor het
körnende jaar vastgesteld of de toepassing van de her-
zieningsmethode technisch mogelijk en/of doelmatig
is. In de eerste plaats wordt de lijnkwaliteit van de
bestaande gravure van de basiskaart op de schaal
1:12. 500 beoordeeld, om na te gaan of de vervaardi-
ging van een duplicaatgravure door dooretsing moge
lijk is. Is dit niet het geval dan wordt het blad op
nieuw gegraveerd en dient de topografenafdeling vol-
ledig geTnterpreteerde en opgewerkte vergrote lucht
foto's op de schaal 1:10. 000 te vervaardigen als hulp-
middel voor de kartografen. Als het voor de opleiding
van leerling-topografen noodzakelijk is bepaalde bla-
den geheel nieuw te verkennen en te graveren wordt in
onderling overleg tussen de afdelingen besloten welke
bladen daarvoor in aanmerking komen. Het kan dus
zijn dat men daarvoor bladen 1:10. 000 kiest die qua
lijnkwaliteit toch beter opnieuw kunnen worden gegra
veerd en tevens qua topografische dichtheid voor de
jongere leerling-topografen beter geschikt zijn. De
leerling-topografen verkennen deze bladen dan onder
leiding van de leraar-topograaf geheel opnieuw en
volledig.
Als men na de bovengenoemde procedure heeft vast
gesteld welke bladen in principe voor herziening in
aanmerking komen zal moeten worden nagegaan of
een herziening doelmatig is. Daartoe wordt door de
topograaf een model gemaakt waarop de veranderingen
in de topografie staan aangegeven. De topograaf ver-
gelijkt daartoe de nieuwe luchtfoto-vergrotingen op de
schaal 1:10. 000 met de bestaande kaart 1:10. 000,
welke als diapositieffilm Over de foto wordt heenge-
legd. Op deze film worden de geconstateerde wijzi-
gingen aangegeven. Daarna gaat men na of de hoeveel-
heid wijzigingen zo groot is dat een nieuwe kaartering
moet worden opgezet of dat kan worden volstaan met
een herziening. Is het laatste het geval dan kan de dia
positieffilm met de aantekeningen worden gebruikt als
zgn. wegneemmodel. Daarmee kan men dan het afdek-
ken van de weg te nemen lijnen in de oude of bestaande
kaart uitvoeren. Het gaat daarbij om die delen van een
kaartblad, waarin de oude topografie is verdwenen en
waarvoor nieuwe in de plaats is gekomen zoals stads-
uitbreidingen, wegen met kunstwerken, spoorlijnen,
ruilverkavelingen, recreatiegebieden en wijzigingen
in bodemgebruik.
Als grote gebieden moeten worden gewijzigd, welke
dus moeten worden afgedekt in de oude basisgravure,
zullen belangrijke ongewijzigde delen daarbinnen zoals
spoorlijnen, belangrijke dijken en steenglooiingen
worden uitgespaard, aangezien deze in de kartografi-
sche arbeid zeer tijdrovend zijn. Zijn in de bestaande
basisgravure ook destijds delen gekaarteerd uit plans
en niet uit luchtfoto's, dan worden deze bij de herzie
ning opnieuw en nu wel uit de luchtfoto's gekaarteerd.
Naast de grotere gewijzigde gebieden worden op de
diapositieffilm van de bestaande kaart 1:10. 000 ook
nieuwe terreindetails, welke op de oude kaart niet
voorkomen, aangegeven, uiteraard op een globale
wij ze.
Is de diapositieffilm 1:10. 000 aldus voorzien van de
geconstateerde wijzigingen dan wordt aan de hand
daarvan beoordeeld of voor een herziening dan wel
voor een nieuwe kaartering moet worden gekozen.
Wordt voor een herziening van een kaartblad gekozen
KT 1983. IX. 4
27
