ZIESING, K. e. a. Kartenherstel
lung. Lehrbuch für Kartographie
facharbeiter, deel 3. Uitg. VEB
Hermann Haack, Gotha 1983.
255 pp. 23 x 16 cm, 112 ill.
Bestelnummer 597. 045. 7.
Prijs DDR: 19.80 DM.
Dit laatste deel van de serie Lehr
buch für Kartographiefacharbeiter
(deel 1, Kartenkunde, 1978; deel
2, Kartengestaltung, 1982) geeft
samen met zijn twee voorgangers
een volledig beeld van de karto-
grafie, maar is daarnaast ook ge-
heel zelfstandig te gebruiken als
(re)productiegids van kaarten.
Het is verdeeld in de behandeling
van de productie van originelen,
en de reproductie daarvan (samen
200 pp.van de redactionele en
organisatorische aspecten die bij
productie en revisie speien (32 pp.
en van de automatisering (22 pp.
Het boek munt uit door duidelijk-
heid, is goed geillustreerd en een-
voudig geschreven (geen 'Duitse'
zinnen) en zit logisch in elkaar.
Het niveau is dat van onze PBNA-
cursus, en het lijkt een geweidig
nuttige aankoop voor iedereen die
zieh met de praktijk van de kaart-
produetie bezighoudt.
Doel van deze leerboekenserie is
bij te dragen tot de (voortgezette)
opleiding van vakkrachten in de
kartografie, ook al heeft deze maar
een klein "Nachwuchsbedarf". Des
te meer moet men bewonderen dat
men in de DDR de moeite genomen
heeft voor zo'n kleine groep van
belanghebbenden deze serie op te
zetten en op deze manier ervoor te
zorgen dat de vereiste vakliteratuur
ter beschikking kwam (in een opla-
ge van 1000 ex. De delen in de
serie zijn geconcentreerd op nood-
zakelijke basiskennis, en hebben
geen noten of literatuurverwijzing.
Deel 1 behandelt het wezen van de
kartografie, de inhoud en uitvoe-
ring van kaarten en verschillende
kaartsoorten. Deel 2 bespreekt
Symbolen en karteermethoden,
generalisering, redactiedocumen-
ten en de vormgeving van speeifie-
ke kaartsoorten. Het derde deel,
dat we hier bespreken, begint let-
terlijk en figuurlijk met de plaats
van de 'Kartographiefacharbeiter':
zowel zijn plaats temidden van
topografen, redacteuren, documen
talisten, reprofotografen, copiTs-
ten en drukkers, als de 'Arbeits
platz': de outillage en fysieke
werkomstandigheden, beredeneerd
vanuit de uit de aard der werk-
zaamheden voortvloeiende eisen.
Een beter begin kan men zieh nau-
welijks denken. Het gaat verder
met een beschrijving van gereed-
schap, materialen en technieken:
hoe men een potlood slijpt, hoe een
tekenpen moet worden vastgehou-
den, hoe men een tekenvulpen on-
derhoudt of een trekpen bedrijfs-
klaar maakt, met allerlei goede
raadgevingen voor de individuele
stukken gereedschap en instrumen-
ten, die ook in de PBNA-cursus
niet zouden misstaan.
Het tekenen en graveren komt uit-
gebreid aan de orde, met de na-
druk op de negatiefgravure op
plastic, het slijpen van de graveer-
naalden, en het aanbrengen van
correcties. Het schrifttekenen
komt nauwelijks aan de orde, ook
niet als oefening om een goede te-
kenvaardigheid te verkrijgen: dit
wordt niet meer als economisch
ervaren in de DDR. Het fotozetten
met de Diatype c. q. Diatronic en
de montage van het schritt wordt
uitgebreid besproken. Register
systemen, vrij stellen, afdekken
en maskers komen aan de orde.
Bij de reproductie, of 'polygra-
phie', is er veel aandacht voor de
copie, zowel positief als negatief,
op folie, de fotografische contact-
copie, lichtdruk en het vervaardi-
gen van drukplaten. Hoewel wat
minder boeiend dan het vervaardi-
gen van de originelen wordt hier
ook duidelijk met Schema's en
doorsnedes gewerkt.
Er wordt nog niet over 'vorbe
schichte' platen gesproken of over
daglichtfilms, maar verder is het
boek volledig bij met de ontwikke-
lingen op reprografisch gebied. Bij
de reproduetiefotografie schiet men
het doel voorbij met een te gede-
tailleerde behandeling van de licht-
gevoelige laag en de processen die
daarin plaatsvinden. Rasters ko
men weer duidelijk voor het voet-
licht en dat geldt ook voor het
papier en de eisen die het stelt.
Bij de redactionele en organisato
rische aspecten van de productie
wordt vooral aan de hand van Sche
ma's de optimale volgorde van de
productieprocessen duidelijk ge-
maakt - zoals de productie van
nieuwe topografische en themati
sche kaarten en hun revisie.
De aan automatisering gewijde pa-
gina's doen niet meer dan de sa
menstellende delen van een geauto-
matiseerd kartografisch systeem
te bespreken, vooral ten behoeve
van de verwerking van geografi-
sche namen.
Het is duidelijk merkbaar dat het
boek geschreven is voor gebruik in
een oostblok-land: hiertoe hoort
de socialistische folklore zoals het
"Saratower System der Fehler
freien Arbeit", de "DDR Standard
zur Statistische Qualitätskontrolle"
en de bevoegdheden van de bedrijfs-
controle Organen. Voor de Karto
graphiefacharbeiter geldt dat "Die
Erfüllung der Arbeitsnormen ist
Ausdruck der Schöpferischen Mit
arbeit im sozialistischen Wettbe
werb".
Vooral op de controle wordt veel
nadruk gelegd, en op de maatsta-
ven die hierbij hören te worden
gehanteerd, zoals juistheid, nauw-
keurigheid, volledigheid, grafi
sche kwaliteit, passen, randaan-
passingen, e. d. De materialen en
apparaten die genoemd worden,
stammen voornameliik uit de DDR
zelf.
78
KT 1983. IX. 4
