9. Kaarten en Plans, Inventaris in Handschrift 7911.
10. Zie noot 8.
11. VAN DE VYVER, O. Lettres de J. -Ch. della
Faille S. I. cosmographe du roi Madrid,
M. -F. Van Langren, cosmographe du roi
Bruxelles, 1634-1645. In: 'Archivuni Historicum
Societatis Iesu' 46 (1977), blz. 73-183. Overdruk
gepubl. als nr. 10 in de reeks 'Mededelingen uit
het Seminarie voor Geschiedenis van de wiskunde
en de natuurwetenschappen aan de Katholieke Uni-
versiteit te Leuven'. Brief 59 van 28 januari 1645
12. Exx. Universiteitsbibliotheek Leiden, Bibliothö-
que National Paris, Crawford Library of the
Royal University of Edinburgh en de Library of
the Observatory of San Fernando.
13. Johann Gabriel Doppelmayr plaatste op zijn dub-
bele maankaart (zie slotopmerkingen) in de kaart
met de selenoniemen van Riccioli in deze golf de
volgende namen: 'Sinus Aestuum/Sinus Medius',
terwijl Riccioli zelf de golf alleen Sinus Aestuum
noemde. Mogelijk gebruikte Mädler Doppelmayrs
kaart.
14. Johannis Heveiii Selenographia sive Lunae De-
scriptio Gedani edita anno aere Christianae
1647. Autoris sumtibus, Typis HUnefeldianis.
15. Zones aan de rand van de maanschijf, die door de
schommeling van de maanas (libratie) niet altijd
zichtbaar zijn. Met deze libratiezones is net iets
meer dan de helft van het maanoppervlak zicht
baar.
16. Tabula Selenographica seu Vera adminiculo tubi,
Orthographica delineatio, Marium, Sinuum
in visibili Lunae hemisphaerio existentium,
Autore Johanne Hevelio, Ao. 1645. Fig. Q.
17. HUMBERT, P. La premiöre carte de la lune, in
'Revue des Questions Scientifiques'50me annde
- 46me S. T. XX (T. C de la coli.(1931), blz.
193-204.
18. Brief LXXXVI, zie noot 8.
19. Almagestum novum astronomiam veterem novam-
que complectens observationibus aliorum, et
propriis novisque theorematibus problematibus,
ac tabulis promotam auctore P. Ioanne
Baptista Ricciolo Bononiae ex typographia
Haeredis Victorij Benatij, MDCLI.
20. VI. Figura pro Nomenclatura et Libratione
Lunari.
21. Astronomiae reformatae tomi duo Auctore
P. Ioanne Baptista Ricciolo Bononiae,
MDCLXV, Ex typographia Haeredis Victorij
Benatij
22. Riccioli, Alm. nov. Lib. IV, Cap. VII, Par. IV,
op blz. 204. Vertaling naar Wanders, zie noot 1.
23. en dat alles samen heeft geleid tot een serie
'maanrijkskundige' begrippen, die wij nog altijd
hanteren, hoewel ze in feite nergens op slaan.
Dat laatste geldt dan niet zozeer reeksen berg-
ketens als wel de benaming van de donkere
vlakten. Ze heten Mare Imbrium (Buienzee),
Mare Foecunditatis (Zee der Vruchtbaarheid)(.
en dragen verder nog een aantal van dergelijke
fantasierijke namen. En dat alles bijeen sugge-
reert dat het op de maan een nogal natte, winde-
rige, smakelijke (nectar!) en zelfs vruchtbare
boel moet zijn. Maar als ooit kan worden gezegd:
'Niets is minder waar,dan geldt dat wel in dit
geval. (G. Ruggieri, 'Wonderen van het heelal',
Nederlandse bewerking G. van Wageningen, Am
sterdam, 1969, blz. 54). Dit citaat is een goed
voorbeeld van de onbekendheid met de achtergron-
den van de maannomenclatuur.
24. Wanders, zie noot 1, blz. 7-8.
Drs. P. C. J. van der Krogt is werkzaam bij de vak-
groep Kartografie van het Geografisch Instituut van de
Rijksuniversiteit Utrecht.
Summ a ry
17TH CENTURY NAMES ON THE MOON
Especially during the 17th Century several astronomers
made a de sign to give names to the 'geographical'
phenomena on the lunar surface; these names are
called 'selenonyms'. This article gives a review of
the different planned lunar nomenclatures.
As far as is known the first selenonyms of which a
written record is made are found in Plutarch's Mora-
lia (Ist Century A. D.wherein int. al. is stated that
the moon just as the earth is covered with oceans and
continents. Plutarch mentions a few names: the 'Depth
of Hecatös' and 'The Gates'. In 1651 a book was
published titled 'De mundo nostro sublunari, Philo-
sophia Nova' after a manuscript by William Gilbert of
the late 16th Century. In the manuscript and in the book
a sketch was found of the visible lunar disk with
thirteen names, mostly general descriptions. As the
only one in the history of lunar mapping, Gilbert
named the dark areas continents and the light ones
oceans.
After the invention of the telescope in the early part
of the 17th Century the need for selenonyms grew as a
result of the more accurate observations. Michael
Florent van Langren of Brüssels, Johannes Hevelius
of Gdansk (Danzig) and Giovanni Battista Riccioli of
Ferrara published each a lunar map with their own
nomenclature; Pierre Gassendi of Aix-en-Provence
did not come beyond the plan for such a map. Van
Langren (1645) placed the names of European
monarchs, dignitaries, astronomers and some of his
friends on his lunar map. Hevelius (1647) saw the
moon as the other earth and derived his selenonyms
from geography. Riccioli (1651)commenting advers-
ely upon the selenonyms of his predecessors, sys-
tematically named the astronomers from the antiquity
up to his own time. He gave the names of meteorolog-
ical phenomena to the seas because the scientists in
his time thought the moon had a great influence on
these phenomena on earth.
Van Langren published his map as an advertisement
for his never published selenography; Hevelius in-
serted his map in the 'Selenographia'. Neither of them
had had a large distribution. Riccioli, however, in-
serted his map in two astronomical reference books,
viz. the 'Almagestum novum' (1651) and the 'Astrono-
mia Reformata' (1665). The large distribution of these
books and maybe not the quality of his nomenclature
system, is the cause that the present lunar nomen
clature is based upon Riccioli's map.
KT 1983. IX. 5
17
