oplage klein is. Waarschijnlijk is
dit dan ook de reden voor de (te)
hoge prijs, zeker als men in aan-
merking neemt dat vrijwel de ge-
hele inhoud bestaat uit reklamefol-
ders en brochures van fabrikanten.
C. H. de Voogd
KOEMAN, C. Längs papieren we
gen. Momenten uit de geschiedenis
van de wegenkaarten van Neder-
land. Uitgeverij Impress BV,
Utrecht. Sealdia model nr. 2,
Oktober 1983. ISBN 90 6402 009 4.
32pp. 18 flg. gedeeltelijk in kleur.
Sealdia Papier BV te Nijmegen ver-
spreidt haar 'modellen' om toepas-
singen van haar papier te tonen.
In Model nr. 2 wordt aangetoond
dat 135 grs (omslag 250 grs)
Twincoat halfmat houtvrij twee-
zijdig machinegejstreken 'Extra'
kwaliteit KNP papier zieh zeer wel
leent voor een rijkelijk in kleur en
zwart-wit geillustreerd overzicht
van de geschiedenis van de wegen
kaarten van Nederland. Op een wat
meer uitgebreide wijze dan moge-
lijk was in zijn afscheidscollege
('Weg van de kaart', Nico Israel,
T. O. T. Amsterdam, 1981) ver-
haalt Koeman van Nederlandse
weggebruikers en hun behoefte aan
wegenkaarten, zoals die zieh mani-
festeerde in de afgelopen 300 jaar.
ELSEVIER Atlas van de wereld,
samengesteld door het Geogra-
fisch en Cartografisch Instituut
Elsevier en de Winkler Prins
Redactie. Amsterdam/Brüssel
B. V. Uitgeversmaatschappij Else
vier, 1983. 238 blz. 106 blz.
kaarten. ISBN 9010 04647 8.
Prijs f 14, 90.
Er bestaat in ons land behoefte
aan een goedkope 'namen' atlas.
Althans dat zou je kunnen afleiden
uit de goede verkoopresultaten
van de vorige pocketatlas die door
Elsevier werd uitgegeven (Else
vier Atlas van de gehele wereld).
De pocketatlas die Elsevier on-
langs op de markt heeft gebracht,
de Elsevier Atlas van de Wereld,
bevat behalve 106 pagina's met
kaarten in vierkleurendruk een
aantal andere onderdelen. Zo is
er een onderdeel met statistische
informatie en een met internatio
nale organisaties en zijn er vier
pagina's met vlaggen (kleur).
Een sociaal- en een fysisch-geo-
grafische beschrijving van elk
werelddeel en van de Beneluxlan-
den Staat in het onderdeel 'De we
reld in woord', en tenslotte is een
register met bijna 25. 000 namen
opgenomen.
In deze bespreking zal ik mij be-
perken tot het kaartendeel.
De kaarten zijn van het 'landschap-
type', dat wil zeggen, dat zowel
natuur- als kultuurlandschap in
associatieve kleuren zijn afge-
beeld. Een methode die vooral bij
schoolatlassen en wandkaarten erg
populair is. Het reli'öf krijgt ge
stalte met behulp van een schadu-
wering die meeloopt in de zwarte
drukgang.
De staatkundige kaarten en ook de
deelkaarten van Nederland zijn niet
van het landschaptype, en bezitten
ook geen reliefweergave.
Hoewel de meeste kaarten over
twee bladzijden zijn gedrukt, heeft
het pocketformaat van de atlas
(18,1 x 11, 3 cm) toch z'n beperkin-
gen. De kaarten zijn verkleiningen
van bestaande kaarten uit de
Nieuwe Winkler Prins Wereldatlas,
waardoor de tekst vaak moeilijk,
en soms zelfs geheel niet te lezen
is. Veel namen die op de vouw van
de bladzijden staan, zijn weggeval-
len. Omdat niet alle kaarten in het
kleine formaat in te passen waren,
is men overgegaan tot soms won-
derlijke uitsneden uit de bestaande
kaarten. Zo is de noord-orientatie
-die normaal betrekking heeft op
het midden van het kaartblad -
verschillende malen losgelaten.
Daardoor ligt bij een aantal kaarten
de linkerkant öf de rechterkant van
het kaartblad noordgericht.
Niet alle kaarten pasten na verklei-
ning op de bladspiegel en de delen
die er buiten dreigden te vallen
zijn in een inzet geplaatst, wat een
verknipt kaartbeeld oplevert.
Eönduidigheid is ook niet de sterk-
ste kant van het atlasje: er zijn
drie verschillende soorten typogra-
fie gebruikt. Zo zijn de namen op
de kaart van Canada van een heel
ander type dan de namen op de aan-
sluitende kaart van de Verenigde
Staten van Amerika. De laatste
kaart is bovendien veel beter lees-
baar, wat komt doordat grotere
letters gebruikt zijn en doordat
minder namen op de kaart voorko-
men. Dit is vooral goed te zien
aan de grensgebieden van deze
landen die op beide kaarten voor-
komen.
Het inzetkaartje van de Deltawer
ken laat een heel ander soort karto
grafische uitvoering zien dan de
deelkaart Zuidwest-Nederland op
hetzelfde blad. Het Schelde-Rijn-
kanaal blijkt op beide kaarten een
verschillende loop te hebben!
In de legenda Staat dat 'plaatssigna
turen, grootte en belettering in
overeenstemming zijn met de rela-
tieve belangrijkheid van het be-
woonde oord' - een omschrijving
waar je veel kanten mee uit kunt.
Wat Nederland betreft moet ik hier
toch vraagtekens bij plaatsen:
Emmen (90. 000 inw.is weergege-
ven met een 'minder belangrijk'
symbool dan bijvoorbeeld Den Hel
der (63. 000 inw.Zoetermeer
(74. 000 inw. is 'minder belangrijk
weergegeven dan een plaats als
Heimond (63. 000 inw. Nieuwe-
gein komt in het geheel niet voor!
De 'nieuwe dimensie' die de land-
schapskleuren moeten geven is niet
altijd een verbetering - vooral de
kleuren Oker en groen zijn bepaald
lelijk. Daar waar kleur en donkere
schaduwering samenvallen zijn
veel kaarten onleesbaar geworden
(vergelijk Oostenrijk en Japan).
Kaarten waarin weinig reliöf voor-
komt en waar lichte landschapskleu
ren zijn gebruikt zijn het duide-
lijkst (Australi'ö).
Een pluspunt van het atlasje is dat
er zo veel plaatsnamen in te vinden
zijn. Het opzoeken wordt echter
bemoeilijkt doordat de letters en
cijfers die aan de rand van de kaar
ten staan, en die corresponderen
met het register, op sommige
kaarten verloren gaan in de topo-
grafie. Vrij zetten van de onder-
grond zou hier een aanzienlijke
verbetering zijn.
Samenvattend constateer ik dat dit
atlasje uit kartografisch oogpunt
weinig aantrekkelijk is; wat lees-
baarheid en eenduidigheid betreft
zijn er te veel concessies gedaan.
Verder mag je van een naslagwerk-
je verwachten dat het toch enige
tijd van leven heeft: het recensie-
exemplaar viel bij het openslaan
meteen uit de band.
Commerciele argumenten hebben
hier kennelijk het zwaarst gewogen;
vandaar ook de bijzonder läge prijs.
G. W. J. van Omme
KT 1983. IX. 5
37
