MODERNE WERELDATLAS.
ICOB, Alphen a. d. Rijn, 1983.
128 blz. kaarten, 72 blz. register.
Prijs f 29,90.
Achter bovenstaande titel en een
band met schelle kleuren verschuilt
zieh een fraaie atlas van de beken-
de firma Rand McNally te Chicago
en daarmee geli'öerde bedrijven.
In Nederland hadden we van Rand
McNally al het kaartendeel van de
grote Spectrum Wereldatlas (4e
druk 1978), die daarnaast omvang-
rijke encyclopedische en documen-
taire gedeelten omvat, ontleend
aan andere bronnen (Mitchell
Beazley, George Philip enz.het
kaartendeel was zelf weer ontleend
aan Rand McNally's International
Atlas.
De hier besproken nieuwe atlas
is een verkleinde en goedkope uit-
gave van ditzelfde kaartendeel.
'Verkleind' moeten we hier letter-
lijk opvatten, want de kaarten zijn
volkomen identiek aan die van de
Spectrum Wereldatlas, alleen me
chanisch iets verkleind om een
handzamer formaat te krijgen. De
drie voornaamste schalen van de
Spectrum-atlas, nl. l:12miljoen,
1:6 miljoen en 1:3 miljoen, zijn in
de nieuwe atlas respektievelijk
1:13, 2 miljoen, 1:6, 6 miljoen en
1:3,3 miljoen, met alleen voor de
kaart van de Benelux 1:1, 1 miljoen
(bij vergissing is er nog onder blij-
ven staan: 'Een centimeter 10 ki-
lometer' in plaats van 11 km). Als
gevolg van deze verkleining zijn de
kleinste namen iets moeilijker
leesbaar, maar een groot bezwaar
is dit niet.
Inhoudelijk zijn de kaarten lang niet
alle door Rand McNally samenge-
steld: een deel is uitbesteed aan
een dochterbedrijf in Stuttgart, aan
Esselte in Stockholm, George
Philip in Londen, Cartographia in
Boedapest en aan een Japans bedrijf
voor de kaart van Japan. Maar dat
neemt niet weg dat ze wat uitvoering,
in het bijzonder relibfweergave,
betreft geheel de Stempel van Rand
McNally dragen. Evenals een aan-
tal grote handatlassen dient de
nieuwe atlas tegelijk als opzoekat-
las en om een beeld te geven van
topografie en relief.
Wat dit laatste aspect betreft bevat
de atlas twee verschillende typen
van kaarten. Alle overzichtskaar-
ten op 1:13, 2 miljoen hebben een
fraaie grijze reliöfschaduwing op
een witte ondergrond en gekleurde
biezen längs de Staatsgrenzen: een
weihaast ideale uitvoering voor een
staatkundige kaart, door zijn hel-
derheid effectiever dan een kaart
met volgekleurde staten. Alle kaar
ten op 1:6,6 en 1:3,3 miljoen heb
ben behalve de bergschaduwing een
hoogtekleuring die kenmerkend is
voor de kaarten van deze firma:
de laaglanden zijn grijs en gaan
dan via geelgroenige tinten over
naar licht oker en geel voor de
grote hoogten. Dit is ongeveer zo-
als men het uit een vliegtuig ziet,
als het laagland onder een lichte
sluier ligt en de bergen door een
läge zon worden besehenen. De
methode is lang geleden door Peu-
cker gepropageerd (maar hij ge-
bruikte onnatuurlijke rode tinten
voor grotere hoogtes) en is later
op fraaie wijze toegepast in de at
lassen van Imhof, waar het laag
land echter meer groen is dan
grijs.
Dit mooie effect is in de hier be
sproken nieuwe atlas slechts op
een deel van de kaarten te zien,
want vele zijn helaas veel te don
ker afgedrukt. Dit geldt in het bij
zonder een aantal kaarten van
Europa, waardoor het land onder
een rookgordijn verborgen schijnt
en de namen bij een krachtige berg
schaduwing (die van dezelfde plaat
schijnt te zijn afgedrukt) moeilijk
of in het geheel niet leesbaar zijn,
wat niet bepaald een aanbeveling is
voor een opzoekatlas.
In overeenstemming met de doel-
stelling van een opzoekatlas zijn de
kaarten ruimschoots met namen en
plaatsen gevuld, waardoor ze nood-
zakelijkerwijze een volle indruk
maken. Het register bevat naar
schatting zo'n 70. 000 namen; dat
is ruim het viervoudige van de gro
te Bosatlas, maar dat is dan ook
geen opzoekatlas. De plaatssymbo-
len zijn sterk onderverdeeld naar
inwonersaantallen, waardoor be-
kende toeristenplaatsen met weinig
blijvende inwoners (zoals Benidorm)
weinig opvallen, ook niet door let-
tergrootte, en waardoor andere
(zoals Fuengirola) ontbreken.
Als spelling wordt de in elk land
offici'öle spelling of transcriptie
gevolgd. Bij enkele zeer bekende
plaatsen wordt daaronder de Neder-
landse naam geplaatst. Bij Rusland
zal men dan ook niet de in de Bos
atlas gebruikte Nederlandse fone-
tische transcriptie aantreffen; dus
niet Tsjeljabinsk doch Cel'ebinsk.
Maar aan de genoemde regel wordt
niet overal de hand gehouden. Voor
Indonesie wordt nog steeds de oude
spelling gebruikt, dus Tjilatjap en
niet Cilacap. Het in 1945 bij Polen
gevoegde deel van het vroegere
Duitsland laat een staaltje zien van
Duitse nostalgie: aan alle nieuwe
Poolse plaatsnamen is de vroegere
Duitse naam toegevoegd, de Oder-
Neissegrens wordt onderbroken
aangegeven als 'feitelijk betwiste
grens' en het gebied wordt aange-
duid als 'onder Pools bestuur ge
plaatst'; de grens tussen de DDR
en de Bondsrepubliek wordt trou-
wens demarcatielijn genoemd en
niet grens.
Bij de plaatsing van namen van lan
den volgt Rand McNally (behalve op
de overzichtskaarten op 1:13,2 mil
joen) een eigen systeem: in plaats
van met grote, wijd uit elkaar
staande letters, die men daardoor
vaak niet in hun samenhang ziet,
wordt de naam van het land op ver
schillende plaatsen längs de grens
gezet, met daar tegenover de naam
KT 1984. X. 1
41
