Noten
1. Het aandeel van de Nederlanders in de ontdekking
van Australie is door verschillende auteurs be-
handeld: R. H. Major, Early voyages to Terra
Australia, now called Australia (London, 1859,
The Hakluyt Society, Ist series, no. XXV);
J. E. Heeres, Het aandeel der Nederlanders in de
ontdekking van Australie, 1606-1756 (Leiden/
London 1899); E. Scott, Australian discovery by
Sea (London 1929); F.W.Stapel, De Oostindische
Compagnie en Australi'ö (Patriareeks 4, Amster
dam 1937); A. Sharp, The discovery of Australia
(Oxford 1963); G. Schilder, Australia unveiled.
The share of the Dutch navigators in the discovery
of Australia (Amsterdam 1976).
2. Zie noot 34.
3. ARA, KA (=Algem. Rijksarchief, Den Haag,
Koloniaal Archief) no. 451, fol. 58-61; zie ook
ARA, KA, Aanwinsten, le Afd. 1866, no. A XII
(KA) 61, fol. 100-101.
4. C. Halls, "Two plates. Being an account of the
Dirk Hartog and Vlamingh plates; their loss and
subsequent recovery", Westerly (March 1964),
30-40.
5. (Kaart van de Indische Oceaan), 't Amsterdam/by
hessel gerritsz/met octroy/Vande E:h:m°.
heeren de staten/generaal der vereenichde/
nederlanden/A° 1622. Manuscriptkaart op perka-
ment, 855x1020 mm. Staatsbibliothek Preussi-
scher Kulturbesitz, T 7165. III. in G. Schilder,
Australia unveiled, o. c. kaart 29.
6. NOVA TOTIUS TERRARUM ORBIS GEOGRAPHI
CA AC HYDROGRAPHICA TABULA. Amstelodami
Apud Judocum Hondium. Kopergravure, 390x570
mm. Ex. in een privö-collectie. III. in G. Schil
der, Australia unveiled, o. c. kaart 32. Een
tweede editie werd gepubliceerd door Franqois
van den Hoeye in 1630. (Het enige bekende ex.
wordt bewaard in de Sächsische Landesbibliothek,
Dresden.Een derde onveranderde editie werd in
1664 gepubliceerd door Clement de Jonghe (exx.
in de Bayerische Staatsbibliothek, München;
Maritiem Museum 'Prins Hendrik', Rotterdam;
Rijksmuseum 'Nederland Scheepvaart-Museum'
Amsterdam en Library of Congress, Washington).
7. Aardglobe door Florent van Langren, 1612, bij
gewerkt tot ca. 1625, Bibliothöque Nationale,
Paris. De globe draagt het volgende adres:
"auctore Arnoldo Florentino Langre Reg: Cat:
Matis Cosmographo et Pensionaris". Zie fig. 32
in G. Schilder, Australia unveiled, o. c.
8. (Kaart van de Maleise Archipel en de Nederland-
se ontdekkingen in Australiö). 'A° 1618/'t Amster
dam/by Hessel Gerritsz. /met Octroy/Van de HM
Heeren der Staten Generaal/der Vereenichde
Neerlanden Kopergr. 510x330 mm. Exx. in
Univ. Bibl. Leiden (2 exx.Badische Landes
bibliothek, Karlsruhe; National Library, Canber
ra; Mitchell Library, Sydney (Huydecoper Ms).
Facs. op wäre grootte in J. E. Heeres, Het aan
deel der Nederlanders, o. c. no. 5.
9. Caert van 't Landt van d'Eendracht/uyt de Iour-
nalen ende afteykeningen/der Stierluyden t'samen-
gestelt./A° 1627./Bij Hessel Gerritsz/Met
Octroy vande/H. M. H. de Staten Generael/der
vereenichde Nederlanden. Kopergr. 285x1610
mm. Exx. o. m. Univ. Bibl. Leiden; Algem.
Rijksarchief, den Haag (2 exx.); Badische Landes
bibliothek, Karlsruhe; Bibl. Nationale, Paris en
National Library, Canberra. Facs. op wäre
grootte in Remarkable Maps, II (A'dam 1895),
pl. 4.
10. ARA, KA 991, fol. 156r.
11. Inzake het verloren gaan van het schip Batavia zie:
Ongeluckige Voyagie, Van 't Schip Batavia, Nae
de Oost-Indien. Gebleven op de Abrolhos van
Frederick Houtman, op de hooghte van 28 1/3
graet by-Zuyden de Linie Aequinoctiael. Vuytge-
varen onder den E. Francoys Pelsert. Vervatende
Soo 't verongelucken des Schips als de grouwe-
lijcke Moorderijen onder 't gebergde Scheepsvolck
op 't Eylant Bataviaes Kerkc-hof voorgevallen;
nevens de Straffe de Hantadigers overgekomen.
Geschiet in de jaren 1628, en 1629, Amsterdam
1647. In 1648 werd een andere editie gepubliceerd
door Joost Hartgers, gevolgd door nog zes andere
Voor een gedetailleerde beschrijving zie de voor-
treffelijke Studie van H. Drake-Brockman, Voyage
to disaster. The life of Franqois Persaert.
Covering his Indian report to the Dutch East India
Company and the wreck of the ship "Batavia", in
1629 off the coast of westem Australia together
with the füll texts of his journals concerning the
rescue voyages, the mutiny on the Abrolhos-
Islands and the subsequent trials of the mutineers
(London 1963).
12. Deze Pascaerte vertoont de wegh, soo int heen als
in het weerom seylen, die gehouden is bij het
Jacht het Duijfien in het besoecken van de landen
beoosten Banda, tot aen Nova Guinea, Maer Guli-
guli op Cenam, ende Ceram etc. is na de afteijcke-
ninge van Abraham Francken A°. 1602. den 20
April gedaen, Ende Nieuw Zelandt met de Gounon-
gapi daer beoosten is beseijlt, bij Jaspar Jansen
de Jonge. Ms. op papier, gekleurd, 560x615 mm.
Österreichische Nationalbibliothek, Wien, Atlas
Van der Hern (389030-FK, XLI, 31). Facs. op
wäre grootte in F. C. Wieder, Monumenta Carto-
graphica, V (Den Haag, 1933), pl. 125.
13. (Mar del Sur. Mar Pacifico) By Hessel Gerritsz.
met Octroy vande E. H. M. Heeren de Staten Gene-
rael der Vereenichde Nederlanden. M.DC. (X)
XXII(II)(1622)Ms. op perkament, gekleurd,
1070x1410 mm. Bibliothöque Nationale, Paris
(Archives du Service hydrographique de la Marine
no. 30). Reprodukties o. m. in M. Destombes, Ca-
talogue des cartes nautiques manuscrites sur
parchemin 1300-1700 Cartes hollandaises
(Saigon, 1941), pl. I; J. Keuning, "Hessel Gerritsz"
Imago Mundi, VI (1949) p. 58; Catalogue Exposi
tion (Paris, 1960), IX; G. Schilder, Australia un
veiled, o. c. map 23 en pl. VI.
14. Zie J. N. Green, 'Australia's oldest wreck: the
loss of the Trial, 1622', British Archaeological
Reports, Supplementary Series, 27 (1977).
15. ARA, KA 754, fol. 26r-27v.
16. ARA, KA 992, fol. 56-73. Gepubliceerd door
J. E. Heeres, Het aandeel, o. c. pp. 22-47.
17. Carte van Arent Martensz. de Leeuw/Opper-
stierm11. die dese westcust beseijlt heeft. Op de
achterzijde van de kaart de volgende aantekening:
20
KT 1984. X. 3
