ondeck met de Scheepen Heemskerck ende Zee-
haen. Onder het Commando vanden E. Abel Tas-
man Inden Jare 1642 Den 24 Nouvember. Ms op
papier, gekleurd, 235x355 mm. Alg. Rijksarchief
Den Haag (Aanwinsten, le afd. 1867 A III, fol.
23v). Facs. op wäre grootte in J. E. Heeres, Abel
Janszoon Tasman's Journal, o. c. fol. 23v.
36. Drie bestaande zeekaarten hebben betrekking op
de ontdekking van Nieuw Zeeland. De kaart door
Franchoys Jacobsen Visscher, opperstuurman
van de expeditie. Titel: Staeten lantbeseijlt en
ontdekt anno 1642 den 13 Decemb1" met Het Jacht
heemskerck en de zeehaen, ende met groot vlijt
seer naerstich ontworpen door Francoijs Jacobse
Stierman. Ms op papier, 350x455 mm. State
Library of New South Wales, Mitchell Library,
Sydney. III. in A. Scharp: The Voyages of Abel
Janszoon Tasman, o. c. pl. 14. Een copie van
deze kaart in de Österr. Nationalbibliothek,
Wenen, Atlas Stosch (311). Facs. op wäre groot
te in F. C. Wieder, Monumenta Cartographica,
IV (Den Haag 1932) pl. 99.
Een derde kaart in Tasman's eigen journaal.
Titel: Staete Landt dit is beseijlt ende Ondeckt
met de Scheepen Heemskerck ende Zeehaen onder
het Commando vanden E Abel Tasman Inden Jaere
1642 Den 13 December. Ms op papier, gekleurd,
350x455 mm. Alg. Rijksarchief, Den Haag (Aan
winsten, le afd. 1867 A III, fol. 38v-39r). Facs.
op wäre grootte in J. E. Heeres, Abel Janszoon
Tasman's Journal, o. c. fol. 38v-39r.
37. Er bestaan ook drie handschriftkaarten die licht
werpen op de ontdekking van Tonga en de Fidzji
Eilanden. De eerste door Franchoys Jacobsz.
Visscher, in de State Library of South Wales, The
Mitchell Library, Sydney; titel: Ontworp gedaen
door Franchoys Jacobsen Stierman de naemen ge-
stelt naer ordre Vanden Commandr tasman.
330x365 mm. III. in A. Sharp, The Voyages of
Abel Janszoon Tasman, o. c. pl. 17. Een copie
van deze kaart in de Österr. Nationalbibliothek,
Wenen, Atlas Stosch (312); facs. op wäre grootte
in F. C. Wieder, Monumenta Cartographica, IV
(Den Haag 1932) pl. 100. Een derde kaart in Tas
man's eigen journaal in Alg. Rijksarchief, Den
Haag (Aanwinsten le afd. 1867 A III, fol. 56v-
57r); facs. op wäre grootte in J. E. Heeres, Abel
Janszoon Tasman's Journal, o. c. fol. 56v-57r.
38. Anoniem, de zgn. 'Bonaparte'-kaart. Ms op per-
kament, 715x945 mm. State Library of New South
Wales, Sydney. Facs. op wäre grootte in F. C.
Wieder, Tasman's kaart van zijne Australische
ontdekkingen 1644, 'De Bonaparte-kaart' (Den
Haag 1942).
39. NOVA ET ACCVRATA TOTIVS TERRARVM ORBIS
TABVLA. ex optimis quibusq. in hoc genere
auctoribs desumpta, et duob planisphaerijs
delineata, auct: Gul: Ianssonio. CI I CXVIIII
(1619). Kopergr. 1730x2760 mm. Het enig be-
kende ex. in Maritiem Museum 'Prins Hendrik'
Rotterdam. III. in G. Schilder, Australia unveiled,
o. c. maps 61-63.
(Joan Blaeu)NOVA TOTIUS TERRARUM ORBIS
TABULA. Kopergr. 1710x3030 mm. Facs. op
wäre grootte in F. C. Wieder, Monumenta Carto
graphica, III (Den Haag 1928) pl. 51-71.
41. (Joan Blaeu), PASCAERTE van de ZUYDT-ZEE.
Ms. op perkament, gekleurd, 850x1005 mm.
Badische Landesbibliothek, Karlsruhe, III. in
G. Schilder, Australia unveiled, o. c. map 69.
42. INDIA quae ORIENTALIS dicitur, Et INSVLAE
ADIACENTES. t'Amsterdam, Gedruckt bij
HUYCH ALLARDT, inde Kalverstraat inde Werelt-
kaart (1652). De volgende exx. zijn mij bekend:
Atlas des Grossen Kurfürsten, Deutsche Staats
bibliothek, Berlin (kaart XXX); Rostock-Atlas,
Universitätsbibliothek, Rostock (krt. XXVII);
Klencke-Atlas, British Library, London (map 27);
Alg. Rijksarchief, Den Haag; Bibliothöque Natio
nale, Paris en Geogr. Institut der Univ. Göttingen.
Een facs. op halve grootte in de facs. editie van de
Atlas des Grossen Kurfürsten (Stuttgart, Berlin,
Zürich, 1971), kaart XXX.
43. ARCHIPELAGUS ORIENTALIS Sive ASIATICUS.
Amstlaedami, Apud Ioannem Blaev. 1659. Koper
gr. 1180x1155 mm. De volgende exx. zijn mij
bekend: Atlas des Grossen Kurfürsten (krt.XXVII);
Rostock-Atlas (krt. XXIX, met tekst van J. Hondius);
Klencke-Atlas (krt. 5, met tekst van J. Hondius)
(locaties zie noot 42)Bibl. Nationale, Paris (Ge
DD 6013, kaart in 6 losse bladen); Universitets-
biblioteket, Uppsala (gemonteerd ex. tekst door
J. Blaeu). Facs. op halve grootte: zie noot 42,
kaart XXVII.
44. De Nieuwe en Onbekende Weereld: of beschrijving
van America en 't Zuid-Land, Vervaetende d'Oor-
sprong der Americaenen en Zuidlanders, gedenk-
waerdige tagten derwaerts Door Arnoldus
Montanus (Amsterdam 1671) Derde Boek, Elfde
Hoofd-Stuk, pp. 578-85. Een Engelse versie door
John Ogilby verscheen in hetzelfde jaar als het
Nederlandse origineel en een Duitse editie door
O. Dapper verscheen twee jaar later.
45. Eenige Oefeningen, in God-lijcke, Wis-konstige
en Natuerlijcke dingen By een gestelt door
Dirck Rembrandtsz. van Nierop, Liefhebber der
Mathematise Konsten (Amsterdam 1674); het der
de deel bevat een kort Verhael uyt het Journael
van den Kommandeur Abel Jansen Tasman, ent
ontdekken van 't onbekende Suit-Lant', pp. 55-64.
46. Robert Hooke's Engelse vertaling van 1682, en
latere edities door John Narborough (1694) en
John Harris (1705) trokken de aandacht van talrij-
ke Engelse lezers.
47. N. Witsen, Noord en Oost Tartarye, ofte Bondig
Ontwerp Van eenige dier Landen en Volken, Welke
voormaels bekent zijn geweest (Amsterdam 1705),
pp. 173-85.
48. F. Valentyn, Oud-en Nieuw Oost-Indien, vervat-
tende Een Naaukeurige en Uitvoerige Verhandelinge
van Nederlands Mogentheyd In die Gewesten
Derde Deels Tweede Stuk (Amsterdam 1726) pp.
47-58.
49. KAART der Reyse van ABEL TASMAN volgens
zyn eygen opstel. J. van BRAAM en G. onder de
LINDEN Excud. Cum Privil. Kopergr. 300x470
mm.
50. J. N. Green, 'The Jacht Vergulde Draeck wrecked'
British Archaeological Reports, Supplementary
Series, 36(1977), 2 vols.Catalogue of Dutch
Relics, compiled by M. Stanbury (Dept. of Mari
time Archaeology, Western Australian Museum,
KT 1984.X. 3
