stadskartografen in zien.
De lezingen op de tweede dag toon-
den waarvoor de in de stadskarto-
grafie beschikbare personele en fi-
nanciele hulpbronnen in de toekomst
moeten worden ingezet. De opbouw
van deze dag was zodanig dat naar
een soort apotheose is toegewerkt,
met de stadsatlas als hoogste uit-
drukkingsmiddel van de stadskarto-
grafie. Men begon met de automa
tische registratie die tot de kaart
1:5000 leidt, en vervolgens liet
Pape zien welke thematische kaar-
ten er nodig zijn bij de pianologi
sche besluitvorming, en De Bruyn
gaf aan hoe die informatie ook met
behulp van de Computer kan worden
verzameld, bewerkt en onderzocht.
Tenslotte toonden mevrouw Vannes-
te en professor Depuydt hoe de ste-
delijke informatie in een atlas ver-
gelijkbaar kan worden gemaakt,
zowel naar ruimte, thema als tijd.
Zoals ook de eerste wereldatlassen
in ons taalgebied begin 17 e eeuw uit
het huidige Belgie kwamen, zo
geldt dat ook voor de stadsatlas sen
van tegenwoordig. Pas door het
gebruik van uniforme technieken
voor het verzamelen van themati
sche gegevens, de keuze van iden-
tieke karteringsmethoden en klassi-
ficatiesystemen en eenzelfde mate
van generalisatie wordt aan de eisen
van vergelijkbaarheid in ruimte en
tijd voldaan. Het is goed dat De
puydt dit benadrukt heeft, om stads
kartografen ervan te doordringen
dat een stadsatlas meer is dan een
in band gevoegde combinatie
van kaarten op dezelfde schaal.
Pas bij een goede onderlinge afstem-
ming van het materiaal wordt het tot
een bruikbaar informatiesysteem.
Het ligt voor de hand dat er in de
toekomst ook van Nederlandse Ste
den stadsatlassen zullen komen.
Naar wat er in Rotterdam over ver-
teld is, zullen we nog wel even ge-
duld moeten hebben. Maar met de
eerste wereldatlassen heeft het ook
meer dan 20 jaar geduurd voordat
ze in Noord Nederland uitkwamen.
Professor Pape die naast voorzit-
ter van de Duitse kartografische
vereniging, dön van 's wereld be-
kendste stadskartografische experts
is, liet zien dat de stadskartografie
meer is dan het vervaardigen van
grootschalige kaarten van stedelijk
gebied alleen. Als specifiek karto-
grafisch probleem is er het oplos-
sen van de moeilijkheid de opeen-
hoping van gegevens af te beeiden.
Dat vergt meer dan het kiezen van
een andere schaal; ook een andere
bewerking en presentatie van de
gegevens is daarvoor nodig. Stads
kartografie wordt gekenmerkt door
de complexiteit en de mate van con-
centratie van haar onderwerp. Het
ontwikkelen van een beleid door
stadsbestuurders is in hoge mate
afhankelijk van het overzicht dat
ze krijgen over de ontwikkelingen,
de kwantitatieve verdeling van de
verschijnselen over de complexe
stad. Dat overzicht wordt verbe-
terd door type-kaarten te maken of
synthese kaarten, zoals Pape die
liet zien. Het zijn op elkaar afge-
stemde en daardoor vergelijkbare
kaartseries.
De bronnen waaruit Pape zijn kaart-
gegevens haalde zijn vooral het ge-
meentelijk statistisch bureau en
het netwerk van snuffelpalen. Socia
le gegevens kwamen nauwelijks
voor in zijn voorbeelden. Toch vin-
den we al in een aantal Europese
landen ook sociale steden-atlassen,
zoals in Londen en Parijs. Daaraan
gekoppeld karteert men ook al de
kwaliteit van het leefmilieu, waar
Pape met zijn luchtvervuilingskaar-
ten een aanzet toe geeft.
Een trend waarvan hier duidelijk
geworden is, dat ze zieh niet zal
kunnen doorzetten is de fraaie uit-
voering - in veelkleurendruk - van
de thematische kaartseries van
Pape's vader-stad Dortmund.
Waar schijnlijk zal de mogelijke in-
schakeling van de Computer hier tot
een verminderde grafische kwali
teit maar snellere produktie van de
stadsthematische kaarten leiden.
In Amerika worden thans allerwe
gen softwarepakketten gekocht,
'decislon support Systems', 'urban
planning information Systems' of
hoe ze verder mögen heten, waar-
mee pianologen nu zelf kaartjes
kunnen maken. De bijdrage van de
kartografie aan die Systemen zal
vooral moeten bestaan uit het wer-
kelijk zichtbaar maken van de in
formatie, die al te vaak door ver-
keerde contrasten of weergavetech-
nieken verloren gaat.
Wat nu als stedelijke informatie-
systemen wordt gepresenteerd van-
uit de geodetische hoek is primair
bedoeld voor inventarisatie en be-
heer, van straattegels en stedelijk
groen. Omdat het met name op het
gebied van de weergave van veran
der ingen tekort schiet, is het voor
de stedelijke planning en besluit
vorming minder geschikt. We ko
men daarmee op de voordelen van
GIMMS en USEMAP, die door De
Bruijn van het ITC werden gepre
senteerd. Daarmee zijn veel beter
de processen van stedelijke dyna-
miek uit te beeiden, veranderingen
in de kwaliteit van het woonmilieu,
in de verbanden tussen huishoudens
en wooneenheden, toegankelijkheid
en huizenprijzen. De mogelijkhe-
den voor interpretatie zijn zo groot
dat het denken van stadsontwikke-
laars en pianologen, daartoe door
de komst van micro's gestimuleerd,
zal worden bemvloed. Dat zal on-
getwijfeld zijn invloed hebben op
de karteeropdrachten aan de afde-
ling kartografie. De onderzoekers
van stadsontwikkeling maken niet
alleen kaarten voor eigen gebruik
maar zullen ook illustratiemateri-
aal voor rapporten en dergelijke
nodig hebben, die bij de bestaande
werkverdeling naar kartografie
zullen worden uitbesteed. Daar-
naast zal er een zekere kartografi
sche emaneipatie van de onderzoe
kers plaatsvinden. Maar, zoals De
Bruijn zegt, hoe meer kaarten er
door amateurs worden gemaakt,
hoe meer men ook op professionele
kartografen een beroep zal doen.
Het blijft echter nodig dat de karto-
graaf als beeldspecialist bij de
amateurs een oogje in het zeil
houdt.
Het lezingenprogramma was door-
schoten met audiovisuele presen-
taties, over Gerneentewerken in
Rotterdam en de kaartvervaardi-
ging van haar onderafdeling karto
grafie. Hierdoor kon een zeer
levendig en gevarieerd programma
geboden worden, waarvoor, het zij
nogmaals gezegd, de Rotterdamse
stadskartografen alle lof verdienen.
F. J. Ormeling
10
KT 1984. X. 4
